Ευγένι Πριμακόβ: «Δυσκολεύομαι με την συγχώρηση»
Βλαντιμίρ Λεγκούντα
Διαβάστε περισσότερα

Η Συγχώρηση


Το επόμενο θέμα μας είναι «Η Συγχώρηση». Μία άλλη φορά εδώ, σ’αυτό το πολύθρονα, ομολογώ ότι για μένα είναι το πιο δύσκολο θέμα, αλλά συχνά πρέπει να μιλάω αφηρημένα. Σε σας, άν είναι πολύ δυσάρεστα για σας, μπορούμε να μήν το συζητήσουμε, αλλά έχει ένα πολύ κατανοητό, γνωστό παράδειγμα με τη βρώμικη εκστρατεία απέναντί τον παππού σας, τον Ευγένιο Μαξίμοβιτς. Θέλω να σας ρωτήσω: μπορούσατε να συγχωρέσετε τους ανθρώπους οι οποίοι πήραν μέρος σ’ αυτή τη εκστρατεία;

Δυσκολεύομαι με την συγχώρηση. Για μένα οι άνθρωποι που έχουν ενεργήση άδικα και κακά απλώς σταματίσουν να υπάρχουν. Απλώς όχι και όχι. Θα σας πώ ένα παράδειγμα. Πρόσφατα πέθανε σε ένα τραγικό γεγονός ένας από τους ανθρώπους που έκανε αυτή τη εκστρατεία. Μου τηλεφώνησαν από κάποια κανάλια τηλεόρασης, νομίζοντας ότι θέλω να τα σχολιάσω κάπως. Είπα ότι δε θα το σχολιάσω, γιατί είναι αυτά. Αφήνω κάποιες εσωτερικές εμπειρίες για τον εαυτό μου.

Είπατε σε μία συνέντευξη ότι όπως και ο παπούς σας δε θα δώσατε το χέρι σας σε ορισμένους ανθρώπους. Δηλαδή για αυτόν αυτοί οι άνθρωποι επίσης τέλειωσαν, δεν είναι;

Συχνά, συχνά, όχι, δεν ήταν συχνά—ήταν μερικές φορές: ο παππούς μου πίστεψε μέχρι την τελευταία στιγμή σ’ ένα άνθρωπο, στον οποίον είχε εμπιστωσύνη, ότι και αν γίνει, αλλά όταν η κατάσταση ήταν προφανές για αυτόν, έκανε το ίδιο: ο άνθρωπος δεν υπάρχει πια, γειάσας.

Κλείνετε την επικοινωνία για πάντα; Και αν ο άνθρωπος μετανείται ειλικρινώς; Είχατε τέτοιες περιπτώσεις;

Είχα μία η δύο φορές. Αυτό δεν σημαίνει ότι ανακατάστησα κάποια φιλία μ’αυτούς. Απλώς τα άφησα, τα συγχώρησα πιθανώς, ναί. Αλλά ξέρετε ότι υπάρχει μία καλή Ρώσικη παροιμία για το άνθρωπο που υπενθυμίζει τα παλιά... Ξέρετε την συνέχεια;

Όποιος ξεχνάει,...

Να χάσει και τα δύο του μάτια.

Και τα δύο, ναί, ναί. Ξέρετε, πάντα σκεφτώ, όταν μιλάμε: η αμαρτία του Ιούδα, συνήθως είναι κατανοητό ότι η πρώτη και η βασική σημασία  της είναι η προδοσία. Αλλά πολλοί απόστολοι πρόδωσαν τον Χριστό. Στο Γολγοθά έμειναν μόνο ο απόστολος Ιωάννης και οι γυναίκες. Όλοι οι υπόλοιποι Τον πρόδωσαν με το ένα η τον άλλο τρόπο: ο Πέτρος αρνήθηκε, άλλοι έφυγαν, φοβήστηκαν. Μου φαίνεται ότι η βαθιά αμαρτία του Ιούδα είναι ότι δεν μπορούσε να μετανοήσει.

Υπάρχει μία έκδοση ότι κρεμάστηκε...

Ναί. Είναι από τα Ευαγγέλια.

...πιθανώς μετανόησε μ’αυτό το τρόπο. Μου φαίνεται ότι η διαφορά είναι άλλη.

Μήπως είναι μετάνοια αυτό;

Αυτοί Τον πρόδωσαν από φόβο. Και αυτός Τον πρόδωσε όχι από φόβο, έλαβε τα αργύρια.

Αλλά τα πέταξε ύστερα.

Αλλά τα έλαβε. Ήθελε να λάβει κάποια πλεονετήματα, κάποια ανάπτυξη σταδιοδρομίας η κάτι άλλο. Δεν Τον πρόδωσε από φόβο, όχι γιατί φοβήστηκε, αλλά για αυτό το λόγο. Και δεν ξέρουμε άν συγχωρέθηκε η όχι.

Δεν ξέρουμε. Δεν ξέρουμε. Επιπλέον ο Χριστός δεν τον εδίωξε πρίν, παρ’ όλο που κατάλαβε τι θα είναι. Γιαυτό ρωτάω: τί να κάνεις όταν;

Δεν συμβουλεύω.

(γελάει) Δεν ζητώ συμβουλή.

Και δεν θα συμβουλέψω κανένα από τους θεατείς. Μπορώ να μιλάω μόνο για τον εαυτό μου. Καταλαβαίνετε—να παίρνω εκδίκηση, να τρέχω—όχι, όχι, βεβαίως όχι. Να κόψω την συγκοινωνία με ένα ανέντιμο άτομο—ναί. Άν έχει μετανοήσει, δεν θέλω να είναι ξανά φίλος μου, δεν το θεωρώ απαραίτητο. Να τον συγχωρέσω, αλλά να μήν είναι φίλος μου—μπορώ σε μία τέτοια μορφή.

Μπορείτε να ομολογήσετε, κοιτάξτε, μου φαινεται ότι καμία φορά είναι πιο εύκολα για σας... ίσως δεν έχω δίκαιο, ίσως δε θα συμφωνήσετε με μένα, καμία φορά είναι πιό έυκολο να συγχωρείτε όταν εμείς οι ίδιοι έχουμε ζήσει την αμαρτία αυτού του ανθρώπου, είμασταν σε μία παρόμοια κατάσταση. Μου φαίνεται, εσείς μπορείτε, ίσως δεν έχω δίκαιο, μου φαίνεται ότι η στάση σας εδώ, η αξιολόγηση σας σχετίζεται με... ότι στο δικό σας σύστημα αξίων η προδοσία είναι ένα ταμπού, για σας είναι ταμπού. Εσείς καταλαβαίνετε ότι δεν μπορείτε να προδώσετε κάποιον. Από ‘κεί  έρχεται αυτή η σκληρώτης. Δεν μπορείτε ούτε να σκεφτείτε ότι μπορείτε να ενεργείτε έτσι ότι κάποιος θα το πάρει ως προδοσία;

Δεν μπορώ να το φανταστώ.

Δεν μπορείτε. Δεν μπορείτε να το φανταστείτε.

Δεν μπορώ να το φανταστώ. Δεν μπορώ... Μπορώ να σας πώ ότι στη ζωή μου είχα μία κατάσταση όταν ένας στενός συνεργάτης μου έκανε κάτι και δεν με πληροφώρησε. Καθόλου δεν το έκανε. Αυτό αποκλείστηκε. Δηλαδή με άφησε κάτω πάρα πολύ. Και είμαι σίγουρος ότι αυτός ειληκρινώς δεν το σκέφτηκε. Ούτε και το σκέφτηκε αυτή τη στιγμή ότι με θέτει σε σοβαρό κίνδυνο. Γιατί ανησυχούσε τόσο πολύ σ’αυτή τη κατάσταση του και δεν σκέφτηκε καθόλου για μένα.

Μπορεί να συμβαίνει.

Ναι.

Δηλαδή δεν καταλάβατε ο ένας τον άλλον.

Ήταν πολύ δύσκολο να τον συγχωρέσω. Αλλά έχω στο μυαλό μου ότι ίσως και εγώ θα μπορούσα μία στιγμή, άν είμαι πολύ βαθυσμένος στη δική μου κατάσταση, να κάνω κάτι που μπορεί να δεχτεί ως προδοσία.

Καταλαβαίνω ότι μπορεί να έχει μία κατάσταση όταν οι άνθρωποι δεν κατάλαβαν ο ένας τον άλλον, όταν παρεξήγησαν κάτι. Αλλά εδώ έχει μία πολύ σοβαρή προφυλακτική ιστορία:να πιστεύεις ως το τελευταίον στη ευπρέπεια του άτομου. Προσεγγίζω από την άλλη πλευρά. Πιστεύω ως τη τελευταία στιγμή ότι ο άνθρωπος δεν ήθελε το κακό. Θα το διακαιολογήσω και θα εξηγήσω.

Δηλαδή η σκληρώτης σας είναι από ένα...

Ναί.

...άκρη επίπεδο.

Ναί. Περαιτέρω φθάνει σε κάτι, που δεν μπορώ.

Διάβασα σ’ ένα βιβλίο ότι συμβαίνουν καταστάσεις όταν μπορείς να καταλαβαίνεις και να συγχωρέσεις. Συμβαίνουν ότι μπορείς να καταλαβαίνεις, αλλά δεν μπορείς να συγχωρέσεις. Και συμβαίνουν όταν δεν μπορείς ούτε να συγχωρέσεις, ούτε να καταλαβαίνεις.

Ίσως, ναί.

Για αυτό μιλάτε;

Ναί, πιθανώς ναί.

Ναί. Καί όταν τα πράγματα δεν  είναι τόσο βαριά και εμφανεί, αλλά συμβαίνουν διάφορες προσβολές και λοιπά. Ή δεν δίνετε προσωχή καθόλου; Όταν λέτε ότι δυσκολεύεστε με την συγγνώμι, δεν σημαίνει ότι έχουν πατήσει το πόδι σας, και εσείς κόψατε την συγκοινωνία. 

Βεβαίως όχι. Πρώτως, δεν θυμάμαι καθόλου προσβολές, και όταν έχω μαλώσει με κάποιον μπορώ σε μία βδομάδα να θυμάμαι ότι έχω μαλώσει με κάποιον, αλλά δεν θυμάμαι γιατί.

Ναί.

Και σε δύο βδομάδες δεν θυμάμαι ότι έχω μαλώσει μ’αυτόν απολύτως. Δηλαδή εννοώ ότι δεν προσβάλλομαι. Είναι κάτι άλλο. Δεν προσβάλλομαι κατ’αρχήν.

Όχι, αλλά καταλαβαίνετε πήραμε μία τέτοια άκρη κατάσταση, ναί. Πράγματι, το θέμα της προδοσίας.

Ναί, ναί.

Μίας απολύτως ατίμιας συμπεριφοράς.

Ναί.

Αλλά έχει πολλά για σας στο διαδίκτυο, οι κάτοικοι του Σαράτοβ, δεν ξέρω...

Στο διαδίκτυο.

...νομίζουν: πηγαίνει εκεί και εδώ, και ο όροφος έιχε τρύπες και έμεινε έτσι.

Ακούστε, εγώ θα βλέπω πρώτ’ απ’όλα γιατί ο όροφος έχει τρύπες και γιατί δεν το έχω κάνει. Και εδώ γράφουν—μπορούν να γράφουν πολλά πράγματα. Ναί, έχουν γράψει πολλά πράγματα. Κάτι το γέλασα και το έσωσα γαι τον εαυτόν μου, το αντιγράφησα και έδειξα στους φίλους μου. Έγραψαν ότι είμαι κάποιος που ποτέ δεν έχει δουλέψει, ότι δεν έχω ζήσει στη Ρωσία.

Ναί, κατάλαβα.

Ότι έχω κάποια επιχειρηματικά συμφέροντα στο Καζαχστάν, γιαυτό χρειάζομαι την περιοχή του Σαράτοβ. Καθόλου δεν ήμουν απιχειρηματίας στη ζωή μου.

(γελάει)

Γιατί δεν είναι κάτι δικό μου, ο Κύριος δεν μου έδωσε αυτό το ταλέντο.

Ναί.

Αλλά αυτό ήταν πολύ αστείιο, πολύ. Πρέπει να το πάρεις με χιούμορ.

Και όταν γίνατε βουλευτής, πώς άλλαξε η στάση σας απέναντι τις αρχές και τους ανθρώπους από τις αρχές; Τώρα, όταν τα ξέρετε απὀ εσωτερικά, πως λειτουργεί η δεν λειτουργεί, είστε πιο έτοιμός να συγχωρείτε στους συναδέλφους σας η όχι, δεν τους συγχωρείτε; Ποιές δράσεις...

Ξέρετε, δεν άλλαξε πολύ, γιατί, είμαι δημοσιογράφος, τους έχω δεί, είχα επαφές με τους ανθρώπους από τις αρχές.

Παρ’ όλα αυτά είπατε ότι όταν γίνατε βουλευτής, ήταν δύσκολο να υποφέρετε δηλαδή...

Όχι, άλλαξε η κατανόηση, όταν άρχισα να  δοκιμάζω την στάση.

Να δοκιμάζετε την στάση, ναί.

Ναί. Είναι άνθρωποι, διάφοροι άνθρωποι. Έχει πολλούς ειλικρινούς, υπέροχους, έξυπνους ανθρώπους. Έχει και ηλίθους. Έχει και...

Παντού τους έχει.

...κλέφτες. Έτσι έιναι. Και η υγεία αυτού του μεγάλου οργανισμού είναι ακριβώς για να κυριαρχήσουν οι έξυπνοι και ειλικρινείς άνθρωποι. Και οι ηλίθοι και κλέφτες να...

φίγουν (γελάει)

...να φίγουν, να πούμε έτσι.

Να φίγουν, η να εξαλειφθούν, ναί.

Ναί. Και τώρα, ως είναι συνηθησμένο να πούμε τώρα, στη καλή έννοια της λέξης. Ναί, ναί.

Ναί.

Και η μεγαλύτερη...

Παρ’ όλο που καμιά φορά θα ήθελα να είναι και στη κακή έννοια, καταλαβαίνετε.

Στη κακή έννοια (γελάει)

Καμιά φορά θα το ήθελα. Συμβαίνει.

Κατάλαβα. Και η μεγαλύτερη απαγοήτευση και μία ευχάριστη έκπληξη όταν το βρήκατε η το ανακαλύψατε;

Ήδη είπα για τη απαγοήτευση. Τώρα είμαι έκπληκτος ότι είμαι και κακός. Καί η καλή ιστορία ειναι μία από τις αιτίες γιατί την άρχισα, γιατί την ξεκίνησα. Όταν καταλαβαίνεις ότι είναι μόνο ένα μέσο για να κάνεις κάτι σημαντικό, καλό, χρήσιμο. Όταν καταλαβαίνεις ότι μπορείς να βγάλεις κάποιον από μία δύσκολη κατάσταση, να βοηθήσεις κάποιον, να συστήνεις κάποιον.

Θα σας πώ μία ιστορία. Στο Σαράτοβ ένα κορίτσι αρρώστησε. Είχε ένα βαρύ ιό, πυρετό για πολύν καιρό. Την πήραν στο τοπικό τμήμα μολυσματικών ασθενείων. Οι ιατροί δεν ήξεραν τί να κάνουν, η κατάσταση γινόταν χειρότερη. Οι γονείς βρήκαν κάποιον ντόπιο βουλευτή, αυτός ήρθε στον βοηθό μου, ο βοηθός μου τηλεφώνησε. Αρχίσαμε κάτι—πρώτα να το φέρουμε σε ένα άλλο νοσοκομείο, να βρίσκουμε κάποια φάρμακα και λοιπά. Και οι ντόπιοι ιατρικοί προιστάμενοι άρχισαν να μιλούν: «Από που είναι; Γιατί νοιάζονται για αυτήν; Μήπως οι γονείς της  δεν είναι απλοί;» Είχαν ένα σόκ από ότι δεν μπορούσα να τους εξηγήσω: κοιτάξτε, άν θα ήταν δικό σας παιδί... Τηλεφώνησα στο υπουργείο υγείας,  στο προιστάμενο του τμήματος, της ευχαριστώ πολύ για αυτό. Και το έφεραν στη Μόσχα. Ρωτήσαμε για να το πάρουν στο «Ντίμα Ρογατσόβ» έστειλαν κάποια φάρμακα εκεί από τη Μόσχα. Το πήραν το κορίτσι. Δυστυχώς πέθανε. Η ανοσία ήταν μηδέν και δεν μπορούσαν ούτε να οργανώσουν τη μεταμόσχευση του οργάνου. Γιατί σας λέω αυτή τη ιστορία; Υπάρχουν κάποιες ικανότητες μας να παλεύουμε τα χαρτιά, να τηλεφωνήσουμε κάποιον, να πετυχαίνουμε κάτι. Και μπορεί να δουλεύει κάπου. Μετά όλα σπάζει, πέφτει, και εδώ το πιο σημαντικό είναι να μην αποτυχαίνεις, να κρατήσετε τα χέρια σας ψηλά, να μήν σταματάς, και την άλλη φορά όταν συμβαίνει κάτι—να συνεχίζεις να γυρνάς τα πεντάλια.

Ναί, η εικόνα είναι εξαντλητική και πολύ ακριβή.


Η Αγάπη


Δεν μπορώ να μήν σας ρωτήσω εδώ, σ’αυτό το θέμα,  για τον Ευγένιο Μαξίμοβιτς . Ήδη μηλήσαμε ότι έχετε χάσει νωρίς τον πατέρα σας, και είπατε πολλές φορές ότι οι σχέσεις σας με τον παππού σας ήταν μάλλον σχέσεις ενός πατέρα με τον υιό του, όχι απλώς και όχι μόνο, η... ίσως δεν μπορώ να πώ «απλώς» η «μόνο». Θαυμάζω αυτή τη πολύ συγκινητική ιστορία. Σε μία συνέντευξη είπατε, το διάβασα, ότι όταν ο Ευγένι Μαξίμοβιτς υπόγραψε το βιβλίο του, έκανε λάθος και έγραψε όχι «στον Ζένια», αλλά «στό Σάσα», και σας καλούσε συχνά έτσι. Και η αγάπη του πατέρα είναι πολύ πιο απαιτητική από την αγάπη ενός παππού. Και ξέρετε, πάντα λένε ότι οι γονείς είναι ένα πράγμα, και οι παππούδες και οι γιαγιάδες είναι κάτι άλλο. Σχετικά με αυτές τις ειδικές σχέσεις σας, τί αγάπη ήταν;

Πρώτα, όλα άλλαξε, γιατί μεγάλωσα, γινόμουν πιο έξυπνος και πνευματικά πιο ενδιαφέρων για τον παππού μου, ίσως σχετίζεται μ’ αυτό. Δεν είχα πολλούς ανθρώπους σε οποίους μπορούσα να απευθύνομαι για συμβουλείς –επαγγελματικούς, ζωτικούς, κ.λ. Παρ’ όλο που η μητέρα μου με το καιρό βρήκε οικογένεια, είχα πατριό. Με τον παππού μου όλα πήγε καλά. Είναι κατανοητό ότι με έβλεπε σαν υιό του, τον οποίον τον έχασε μία στιγμή. Φυσικώς εγώ επείσης άρχισα να καταλαβαίνω ότι ο παππούς είναι αυτή η εξουσία στη θέση του πατέρα, σε ποιόν άλλον μπορούσα να πάω;

Σ’αυτόν. Αυτό ήρθε με το καιρό. Θα ήταν λάθος να σκεφτεί κανείς ότι μετά  το θάνατο του πατέρα μου ο παππούς με εκπαίδευσε. Βεβαίως δεν ήταν έτσι. Αλλά υπήρχε μία γενική ευθυγράμμιση μαζί του, και σιγά-σιγά αύξησε.  Και το τελευταίο βιβλίο του, που υπέγραψε σε μένα και στη γυναίκα μου, έγραψε εκεί: «Στον Σἀσα». Και εγώ δεν το διώρθωσα. Ναί, καμιά φορά έκανε λάθη.

Ναί, και άν δεχθούμε αυτή τη διαίρεση: από τον πατέρα ήταν πιο απαιτητική, πιο...

Ήταν ακριβώς έτσι.

Ή ήταν διαφορετικώς;

Όχι, ήταν μία απαιτητική αγάπη, γιατί έβλεπε πολύ προσεκτικά τί κάνω. Άξισε προσεκτικά...

Και σας παίδεψε συχνά, δεν είναι;

Είχε μία φοβερή βλαστήμια, πού...

Δοχείο.

Δοχείο.

Ναί, ναί.

Είπε:  είσαι ένα δοχείο. Έτσι.

Έπρεπε να το αξίζεις, την βλασήμια «δοχείο»;

Μπορούσε να το πεί από αγάπη, συγχωρετικώς. Ναι, λέει, είσαι ένα δοχείο. Αλλά μπορούσε να το πεί με πεποίθηση.

Δηλαδή τα δοχεία μπορούν να είναι διάφορετικά;

Ναί, ναί, ήταν σε διαφορετικό βαθμό. Ήρθε.

Θαυμάσιως είναι, βεβαίως. Είπατε πολλές φορές ότι αντιμετώπιζε τους ανθρώπους με αγάπη. Μπορείς να το περιμένεις όταν ο έγγονος το λέει για τον παππού του. Αλλά πρόσφατα πήγα σε ένα συνέδριο, οργανωμένο από το ίδρυμα Γκορτσακόβ. Ήρθαν άνθρωποι που ήξεραν υπέροχα τον Ευγένιο Μαξίμοβιτς. Ενώ είχαμε διάφορα θέματα, αλλά όλα κατέλιξαν στον Ευγένιο Μαξίμοβιτς. Και αυτή η συναίσθηση αγάπης, ήταν μία βραδιά γεμάτη αγάπης. Θαυμάσια.

Στην αλήθεια αγαπούσε τους ανθρώπους.

Μοναδικοί είναι που μπορούν να λείπουν τέτοια μνήμη για τους εαυτούς τους.

Είχε φίλους, πολλούς φίλους. Αγαπούσε τους ανθρώπους. Και έκανε πολλά καλά πράγματα. Σύστηνε τα παιδιά των συμμαθητών του, που βρισκόταν στη Μόσχα, χωρίς κάποιες ιδιαίτερες αιτήσεις από το μέρος τους. Κράτησαν ο ένας τον άλλον. Ο καιρός δυστυχώς δεν έχει έλεος, αλλά δεν βλέπω τίποτα που μπορεί να σβίσει την αντίληψη.

Και εσείς έχετε πολλούς φίλους; Μοιάζετε τον παππού σας σ’αυτή τη έννοια;

Νομίζω ότι... νομίζω ότι δεν μπορεί κανείς να έχει πολλούς φίλους. Εννοώ ότι πάντα είναι καλά όταν είναι περισσότεροι.

(γελάει) Αχ, σ’αυτή τη έννοια.

Ναί.

Δηλαδή μοιάζετε τον παππού σας;

Δεν το ξέρω, δεν μπορώ να κρίνω.

Εννοώ την αντιμετώπιση. Γιατί κάποιοι λένε: ο φίλος μπορεί να είναι μόνο ένας και λοιπά.

Όχι, πιθανώς έχει μερικούς πολύ σθενούς φίλους, φίλους. Αλλά έχω και πολλούς σύντροφους, φίλους, τους οποίους μπορώ να τους παρακαλέσω για κάτι, αυτοί μπορούν να απευθύνονται σε μένα. Μπορούμε να συναντοθούμε ανεξάρτητα απο κάποιες αιτήσεις από κανένα μέρος. Δεν έχουμε κάποιες δεσμεύσεις. Αυτό είναι ορθώς, είναι καλά. Δεν μπορεί να είναι αλλιώς. Υπάρχει μία παλιά ισττορία, έχω μιλήσει για αυτά, και ο παππούς μου έχει μιλήσει.

Ναί.

Για τις τρείς υποστηρίξεις. Μία καρέκλα πρέπει να έχει τολάχιστον τρία πόδια. Γιατί άν δεν είναι τρία, πέφτει. Οι φίλοι, η οικογένεια, η δουλειά—σ’ένα άντρα πρέπει να είναι έτσι. Άν κάτι λείπει, η καρέκλα είναι κυρτή και πέφτει.

Είναι εξ ίσου σημαντικά, η το ένα πόδι πρέπει να είναι πιο χοντρό;

Εξ ίσου. Μπορούν να είναι με διαφορετική διακόσμευση, αλλά πρέπει να είναι ίσα. (γελάνε)

Έχετε το αγαπημένο σας πόδι;

Όχι, όχι, δεν μπορώ να πώ έτσι. Συμβάινεται, ότι σκεφτώ καμία φορά, ότι τώρα δουλεύω πάρα πολύ, και η οικογένεια μου λείπει. Σημαίνει ότι πρέπει να μεταφέρω το βάρος εκεί.

Πρέπει να έχει σταθερώτητα.

Πρέπει να είναι τρείς σε καμία περίπτωση, ναί. Αλλιώς θα πέφτει κάπου.

Έχει μία Αγγλική έκφραση, πολύ καλή: «Μην προσπαθείτε να εκπαιδέυσετε τα παιδιά σας, σε καμία περίπτωση θα σας μοιάσουν». Συμφωνείτε μ’ αυτό; Τί είναι το βασικό στη επικοινωνία με τα παιδιά σας;

Είμαστε στο τρίτο πόδι καλά τώρα.

(γελάει)

Είναι διαφορετικά. Έχω κοπέλες, είναι πολύ διαφορετικοί. Είναι ενδιαφέρον ότι ζωγραφίζουν φανταστικά. Δεν ξέρω, από που άρχισε. Σαν παιδί και εγώ ζωγράφησα. Έτσι έγινε. Ζωγραφίζουν φανταστικά, είναι πολύ διαφορετικοί. Το βασικό τώρα είναι... αλλά είναι μία παλιά, χυδαία ιστορία για τους πατέρες και τα παιδιά, για την συναλλαγή γενιών...

Ναί.

... όταν όλες οι επόμενες γενιές αρχίζουν να γκρινιάζουν ότι τα παιδιά δεν είναι ως πρέπει...

Δεν είναι τα ίδια.

...δεν είναι τα ίδια και όλα δεν είναι ως πρέπει. Δεν είναι οι ίδιοι γιατί δεχθούν την πληροφορία αλλιώς.

Αλλιώς, ναί.

Η μηχανική τους είναι διαφορετική. Βεβαίως, θέλεις να τα παραδώσεις κάποιες αξίες, κάποιες ιδέες για τη ζωή. Και συχνά είμαστε σε απώλεια:τί να κάνουμε;

Οι Άγγλοι λένε: μήν προσπαθίστε, σε καμία περίπτωση θα είναι... Ξέρετε, το καλώ...

Καταλαβαίνετε, οι Άγγλοι είναι άνθρωποι με τριπλό κάτω μέρος περίπου, ναί.  Γιατί γράφουν το ένα...

Τουλάχιστον, τουλάχιστον.

...θα κάνουν κάτι τελείως διαφορετικό.

Ναί. Θα σκεφτούν κάτι τρίτο.

Το Βρεταννικό σύστημα εκπαίδευσης είναι τελείως τυραννικό στην αλήθεια. Και αυτοί μπορούν να μας προτείνουν να μήν εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας, και οι ίδιοι θα εκπαιδεύσουν τα δικά σας ως πρέπει.

Δηλαδή πρέπει να τα εκπαιδεύσουμε;

Βεβαίως.

Ξέρετε, έχω μία σκέψη, το ονομάζω «ο νόσος του καπνιστή». Όταν ό πατέρας καπνίζει το τσιγάρο του και λέει: «Να το θυμηθείς, υιέ μου...

Μήν κάπνισε.

...το κάπνισμα βλάπτει».

Ναί.

Ναί. Δηλαδή πρέπει να τα εκπαιδεύσουμε, αλλά πρέπει να συμφωνείται μ’ αυτά που κάνουμε οι ίδιοι.

Συμφωνώ.

Τώρα παλεύουμε, έχουμε στη ζωή μας, τουλάχιστον στα μεγαλύτερα παιδιά, ενάντιον τις συσκευές. Και καταλαβαίνω ότι είναι τελείως ανόητο. Σήμερα έφιγα από το σπίτι, η μεγαλύτερη κόρη μου αρρώστησε και της λέω: «Δώς μου. Πάρε ένα βιβλίο, διάβασε». Με το ένα χέρι της παίρνω το τηλέφωνο, και με το άλλο κρατάω το δικό μου.

Ναί.

Δεν έχει νόημα.

Ναί.

Δεν θα λειτουργεί.

Συγγνώμι (γελάνε). Ακούστε, εμείς μεγαλώσαμε με τα μυθιστορήματα του Φενιμόρ Κούπερ.

Ναί.

Και του Ζούλ Βέρν. Που είναι αυτός ο Φενιμόρ Κούπερ και Ζούλ Βέρν; Δεν υπάρχουν. Και πολλές ιδέες μας για την ζωή, που διαμορφώθηκαν από τα βιβλία που έχουμε διαβάσει στα παιδικά μας χρόνια. Και είναι τελείως διαφορετικές ιδέες.

Τί να κάνουμε;

Δεν ξέρω. Το λέω:δεν ξέρω.

Μου φαίνεται πρέπει να τους προτείνουμε και τον Κούπερ, και τον Ζούλ Βέρν.

Τους πρότεινα.

Δεν τους παίρνουν;

Έχουν συσκευές (γελάνε)

Αγαπητέ Ευγένι Αλεξάνδροβιτς, σας ευχαριστώ.

Μου είπατε ότι μπορώ να σας ρωτήσω κάτι.

(γελάει). Αχ, ξέχασα ότι έχω δουλειά με τον συνάδελφο μου. Ναί, ναί άν το θέλετε...

Ναί, το θέλω. Εδώ έρχονται δεκάδες, εκατοντάδες ανθρώπων. Γιατί δεν χάνετε ενδιαφέρον για αυτούς; Γιατί ενδιαφέρεστε μέχρι τώρα;

Μου φαίνεται ότι είναι αδύνατο να χάνεις το ενδιαφέρον. Νομίζω ότι δεν μπορώ καθόλου να το χάσω. Ξέρετε, καμιά φορά μου γράφουν... κάποιες απαντήσεις, κάπου στα κοινωνικά δίκτυα: πάλι προσκαλούσατε ένα ηθοποιό, ένα σκηνοθέτη, πρέπει να προσκαλείτε ένα απλό άνθρωπο.  Με μεγάλη χαρά! Είμαι πεποισμένος, νομίζω ότι θα συμφωνείσετε με μένα, ότι με κανένα άνθρωπο μπορείς να κάνεις... μπορείς να μιλήσεις πολύ ενδιαφέρον, με μεγάλο όφελο για τον εαυτό σου. Για μένα όλες οι ομιλίες, πολύ συχνά είμαι ενοχλημένος όταν οι σθενοί φίλοι μου αρχίζουν να διαμελίζουν τον προκαλέσμένο. Τους λέω: «Ακούστε, γιατί όλο το καιρό βρίσκετε κάτι εσφλαμένο;Το έμαθα, για μένα ήταν ενδιαφέρον».  Τους έχω μερικούς...

Δηλαδή μαθαίνετε κάτι;

Πάντα, ναί.

Είναι ενδιαφέρον.

Πάντα. Σήμερα για το ποδίλατο—είναι τα πάντα: η φράση της ημέρας, η εικόνα της ημέρας, είμαι μαζί του...

Το βασικό είναι να μήν ξεχάσεις ότι καίει...

Τώρα είμαι μαζί του.

... καταλαβαίνετε τι είναι το θέμα.

Ναί, βεβαίως. Χωρίς αυτό δε θα ήταν ενδιαφέρον.

Δεν είναι τόσο απλά όλα αυτά.

Βεβαίως. Περίπου. Το τέλος. Στο τέλο έχουμε κάτι τέτοιο. Θέλω να σας παρακαλέσω, σας είπα, να βάσετε  ένα σημείο στίξης, που σας αρέσει περισσότερα, το κόμμα η την τέλεια, στην φράση την εξής, σε μία πολύ ζωτική καταάσταση, την μου είπε ένα ς δευθυντής σχολείου. Μία ολόκληρη τάξη δεν ήρθε στο μάθημα. Δεν θυμάμαι ποιά τάξη ήταν, η 5η, η 6η . Είναι φυσικό να τους βρείς, να τους τιμωρήσεις και λοιπά. Ανακάλυψαν: τα παιδιά πήγαν όλοι μαζί, όλη η τάξη να καθαρίζουν ένα μνημείο των ηρώων του Μεγάλου Πατριωτικού Πόλεμου. «Να τα τιμωρήσεις δεν μπορείς να τα επαινείς»--που θα το βάσετε;

Δεν μπορείς να τα τιμωρήσεις, βεβαίως.

Δεν μπορείς;

Όχι, βεβαίως όχι.

Και το παραλειπομένο μάθημα;

Αυτό ήταν ένα μάθημα. Πολύ σημαντικό.

Σας ευχαριστώ!

Ευχαριστώ.