Πώς εμφανίστηκε η «Ρωσική ανθρωπιστική αποστολή» και με ποιά σχέδια ασχολείται; Τί είναι το νόημα της δουλειάς ενός βουλευτή και πώς εμφανίστηκε η πίστη στη ζωή του; Σ’αυτά τα θέματα και σε πολλά άλλα μιλάνε ο βουλευτής Ευγένι Πριμακόβ και ο Βλαδίμιρ Λεγόιδα στο πρόγραμμα «Παρσούνα».

Καλημέρα σας, τίμιοι φίλοι. Συνεχίζουμε να ζωγραφίζουμε τα πορτραίτα των συγχρόνων μας. Σήμερα έχουμε προσκαλεσμένο τον Ευγένιο Αλεξάνδροβιτς Πριμακόβ.

Καλημέρα.

Ευγένι Αλεξάνδροβιτς, καλημέρα σας. Σας ευχαριστούμε ότι ήρθατε σε μας.

Για πολύν καιρό προσπαθούσα να το αποφεύγω (γελάνε).

Ναί, έχουμε το πολύθρονα της αλήθειας.

Ζητώ συγγνώμι.

Είναι αδύνατο να το αποφεύγετε.

Αρχίζω κατ’ ευθίαν από την αλήθεια.

Ναί, ναί. Βλέπετε, ήδη λειτουργεί.

Ναί.

Ήδη είμαστε συνδεδεμένοι. Όπως σας είπα, έχουμε πέντε θέματα: η πίστη, η ελπίδα, η υπομονή. Η συγχώριση και η αγάπη. Όταν τα σκεφτήκαμε, πήραμε αυτό το σχέδι—το τέλο της προσευχής των γέροντων της Όπτινας: «Δίδασκε με να προσεύχομαι, να πιστεύω, να ελπίζω, να υποφέρω, να συγχωρώ και να αγαπώ». Έχω και μία αγαπημένη μου επιλογή «μία ερώτηση του προσκαλεσμένου». Είναι η αγαπημένη μου, γιατί οι περισσότεροι την ξεχνάνε, με λίγες εξαιρέσεις. Και ακόμα μία παράδοση:πρίν από το πρώτο θέμα, πρίν να αρχίσουμε, θα σας παρακαλέσω σαν να παρουσιάσετε τον εαυτό σας. Λέω «σαν», γιατί δεν είναι μία παρουσίαση, αλλά τί νομίζετε σημαντικό να πείτε εδώ και τώρα για τον εαυτό σας. Πως θα απαντήσετε στην ερώτηση: ποιός είστε;

Έχω τόσο πολλά έργα, ότι δυσκολεύομαι.

Μπορεί να μην συνδέεται με τα έργα σας.

Όχι με τα έργα μου;

Όχι. Μάλλον όχι για τα έργα. Παρ’ όλο που μερικοί νομίζουν ότι είναι αδύνατο να αποχωρίζεται.

Γενικώς είμαι ένας παρατηρητής.

Ένας παρατηρητής.

Να πούμε έτσι.

Γιατί;

Ένας δημοσιογράφος, ρεπόρτερ, αυτά είναι.

Τίποτε άλλο;

Αυτά είναι, τέλος πάντων—ένας παρατηρητής. Παρ’ όλο που σίγουρα θα τα συζητήσουμε σήμερα, πώς μαζευτήκαμε με τους φίλους μου και ξεκινήσαμε μια ανθρωπιστική διοργάνωση...

Ναί.

...ακριβώς βαρεθήκαμε να παρατηρήσουμε, γιαυτό το κάναμε. Ωστόσο, ίσως άν τα βάζω όλα μαζί, είμαι ένας παρατηρητής.

Η Πίστη

Θυμάτε πώς εμφάνησε στην ζωή σας η πίστη, ο Θεός, όλο αυτό το θέμα;

Βεβαίως το θυμάμαι. Πέθανε η γιαγιά μου. Όταν πέθανε ο πατέρας μου ήμουν πολύ μικρός. Έτσι. Ήμουν περίπου...

Πέντε χρονών

...πέντε χρονών, ήμουν πέντε χρονών. Όταν πέθανε η γιαγιά μου, ήμουν ήδη μεγαλύτερος, και η οικογένεια—μία στιγμή μας προσκαλούσε ο Παναγιότης του ο Πατριάρχης Ποίμην, και ο παπούς μου πήγε εκεί, η θεία μου Νίνα πήγε, εγώ δεν πήγα. Καί έφεραν μία εικόνα. Για πρώτη φορά είδα μία εικόνα από κοντά, και με έκπλησσε τελείως, απολύτως. Πιθανώς αυτό ήταν μία συνειδιτή συνάντηση με την πίστη.

Θυμάστε τώρα, τί εικόνα ήταν;

Ο Σωτήρ

Μία εικόνα του Σωτήρα.

Ναί.

Και αυτό άλλαξε κάτι η ήταν απλώς ένα σημαντικό επεισόδιο;

Ήταν μία πολύ προσωπική εμπειρία, που άλλαξε πολλά. Καταλαβαίνω ότι θα σας λυπήσω, παρ’ όλο το πολύθρονα της αλήθειας...

(γελάει) Δεν είμαστε ως το τέλος...

Είναι προσωπική εμπειρία.

Ναί. 

Πολύ προσωπική.

Πέστε μας, εσείς πήγατε πολλές φορές σε καυτά σημεία. Αυτό το θέμα εμφανίστηκε κάπως εκεί;

Όχι περισσότερα από τους άλλους συναδέλφους και συντρόφους μου. Δεν θέλω να καμαρώνω μ’αυτά, έτσι ήταν, δουλεύαμε, δουλεύαμε. Έχω ένα καλό φίλο, είναι όπως και εμένα, χειριστής, δουλεύαμε μ’ αυτόν σε διάφορα όχι πιο ευχάριστα μέρη. Και μου είπε μιά φορά, έχει μία υπέροχη φράση, που την θυμιθήκαμε σε δύσκολες περιστάσεις: «Άν αισθάνεις ότι ο Κύριος σε έπιασε κάτω από τα χέρια, μήν κλωτσάς τα πόδια σου».

(γελάει) Υπέροχη φράση!

Έτσι είναι. Συμβαίνει μερικές φορές όταν καταλαβαίνεις ότι υπάρχει κάποια πρόνοια, που θα σε σώσει, θα σε μαθαίνει, καμιά φορά θα σε μαθαίνει με πόνο, αλλά πάντα είναι κάπου.. Δεν πρέπει να κλωτσάς τα πόδια σου όταν το αισθάνεις.

Δεν είναι αναγκαστικά όταν είσαι;..

Όχι αναγκαστικά. Μπορεί να είναι...

Δηλαδή σε καμία θέση;

Ναί, ναί. Απλώς όταν δουλεύει σε όχι ευχάριστα μέρη, το βλέπεις πιο ξεκάθαρα και είναι πιο κατανοητό.

Και πετυχαίνετε «να μήν κλωτσάτε τα πόδια σας» όταν αισθάνεστε ότι ο Κύριος;...

Πολύ συχνά ύστερα καταλαβαίνεις ότι δεν έπρεπε να τα κλωτσάς.

Ότι δεν έπρεπε.

Ναί.

Ναί. Αλλά γενικώς στη διάρκεια, πετυχαίνεις; Ή ακόμα θέλεις κάπως;

Δύσκολα μπορώ να τα συζητώ με σας, είστε πολύ περισσότερα βυθισμένος και καταλαβαίνετε καλύτερα από μένα.

Όλα αυτά είναι εξωτερικά. Μόνο φαίνεται έτσι. 

Παρ’ όλα αυτά. Όλο το καιρό προσπαθούμε να επιμένουμε ότι τα ξέρουμε καλύτερα...

Ναί. 

...τα καταλαβαίνουμε καλύτερα...

Ναί.

...με το δικό μας μυαλό. Γιαυτό συχνά μόνο αργότερα έρχεται η κατανόηση, ότι αυτά ήταν για αυτό το σκοπό. Καί αυτό το παζλ έπρεπε να μορφώνεται έτσι ακριβώς για αυτό το λόγο. Ξέρετε τι με εκπλήσσει; Ότι θαυμάζουμε όταν βλέπουμε κάποια σημαντική συμπίπτωση του ενός με το άλλο, μίας πράξης με την άλλη.

Ναί.

Και εκπληττόμαστε.

Ναί.

Τρελανόμαστε, μήπως πολλά χρόνια αργότερα απήχησε έτσι. Και το πιο καταπληκτικό είναι ότι καταλαβαίνεις ότι υπάρχει Αυτός, επάνω, ο Οποίος βλεπει όλο αυτό το πίνακα...

Ναί.

...με όλες τις συμπιπτώσεις. Πώς μας εκπλήσσει ένα μικρό απόσπασμα...

Ναί.

... όταν Αυτός τα κρατάει τα πάντα. Αυτό είναι βεβαίως καταπληκτικό.

Μου αρέσει να λέω ότι ένας χριστιανός δεν χρησιμοποιεί την κατηγορία τυχαιότητος.

Ναί, ναι.

Δηλαδή είναι αυτό που καλούμε...

Η τυχαιότητα είναι κάτι ακατανόητο.

Ναί, ναί.

Εκεί υπήρχε κάποια κανονικότητα, απλώς δεν την είδαμε αμέσως.

Ναί, δεν την είδαμε. Και η πίστη είναι τέτοιο νόημα, που όλοι φαίνονται να καταλαβαίνουν για τί πρόκειται, αλλά ίσως είναι από τις φθαρμένες λέξεις που πρέπει να εξηγήσονται καμιά φορά μέσα κάτι άλλο. Ο ένας λέει ότι η πίστη είναι μία οδός, οι άλλοι λένε ότι είναι πιστότητα, οι άλλοι ότι είναι ελευθερία. Με ποιές λέξεις εσείς θα την περιγράψατε; Επαναλαμβάνω: δεν είναι ... αλλά ακριβώς... από την δική σας εμπειρία, πως σας πρωτ’ απ’ όλα φαίνεται, ποιές λέξεις έρχονται στο μυαλό;

Θα είπα ότι... όταν αρχίσατε να με ρωτάτε, η πρώτη μου θέληση ήταν να πω ότι δεν πρέπει να εξηγήσεις η να περιορίζεις την πίστη καθόλου. Ίσως υπάρχει σε καθένα από μας.. και ο καθένας την κατανοεί ο ίδιος.

Βεβαίως, ναί.

Για μένα η πίστη είναι ίσως πρώτ’ απ’ όλα το νόημα. Καταλαβαίνεις ότι υπάρχει κάποια νόημα, κάποιο σχέδιο και λοιπά. Εδώ είναι η κατανόηση του νοήματος—για μένα αυτό είναι η πίστη.

Και τι είναι για σας το πιο δύσκολο σ’αυτές τις σχέσεις που μπήκαν στη ζωή σας, όταν είδατε την εικόνα;

Η ταπείνοση είναι το πιο δύσκολο.

Η ταπείνοση.

Βεβαίως.

Και η ταπείνοση, τί είναι;

Γιατί συχνά δεν συμφωνούμε με αυτά που γίνεται γύρω μας.

Δηλαδή όταν κλωτσάμε τα πόδια μας;

Εμφανίζεται κάποια προσβολή, η συναίσθηση της αδικίας. Και να βρίσκεις για τον εαυτόν σου ταπείνοση, που συχνά δεν συμβαίνεται, δεν έχει καμία λογική εξήγηση. Φοβερά πράγματα συμβαίνουν με τους ανθρώπους γύρω μας. Και πάλι, στη περασμένη μου ζωή, σαν ένας πολεμικός ρεπόρτερ, η σαν ένας υπάλληλος της ανθρωπιστικής αποστολής των Ενωμένων Εθνών, όταν ήμουν με τους πρόσφυγες, καταλαβαίνεις ότι φοβερά πράγματα συμβαίνουν με τους ανθρώπους. Και δεν μπορείς πάντα να τα εξηγήσεις, να βρείς κάποια ηθική εξήγηση για αυτό και λοιπά. Είναι απίστευτα δύσκολο να ασχολειθείς μ’αυτό. Απίστευτα δύσκολο.

Δηλαδή όταν έχεις κάποια συναίσθηση της αδικίας για αυτά που συμβαίνουν, δεν είναι;

Βεβαίως.

...σε σχέση με κάποιον;

Ναί, βεβαίως.

Και όταν είναι σε σχέση με εσένα; Ή δεν τα σκεφτήκατε;

Δεν τα σκέφτηκα, να σας πώ την αλήθεια. Δεν το έχω σκεφτεί.

Τώρα σκέφτηκα ότι αυτή η μεταφορά όταν ο Κύριος σε κρατάει υπό τα χέρια. Αλλά σε γενικές γραμμές δεν σε αφήνει, πάντα σε κρατάει. Ναί. Ξέρετε, υπήρχε ένα παλαιό ανέκδοτο για...

Τα ίχνη;

Για τα ίχνη.

Βλέπετε πώς είναι όμορφα να μιλάς με ένα έξυπνο άνθρωπο, ναί, ναί. Ξέρουν τα ίδια ανέκδοτα.

Ναι, ναί (γελάνε)

Τουλάχιστον.

Ναί. Ε, ίσως όχι όλοι το ξέρουν. Είναι για ένα άνθρωπο που βρήκε δύο ζευγάρια ίχνη, ναί.

 Ναί.

Και μετά...

Ρωτάει τον άγγελο και λέει: «Ήσουν δίπλα μου πάντα και τα ίχνη σου ήταν δίπλα στα δικά μου σ’όλη τη ζωή μου. Αλλά στις  πιο ΄δυσκολες μέρες της ζωής μου είδα μόνο τα δικά μου ίχνη, τα δικά σου δεν ήταν δίπλα». Και ο άγγελος η ο Κύριος του είπε, ότι «απλώς σε έφερα στα χέρια μου».

Τον έφερε στα χέρια του. Θυμήθηκα μία παραβολή, πώς ένας άνθρωπος παραπονέθηκε ότι ο σταυρός του είναι πολύ βαρύς. Την ξέρετε; Και ο Κύριος του λέει: «Να διαλέξεις ποιό σταυρό θέλεις». Και εκεί έχει ένα δωμάτιο, και αυτό διαλέγει, διαλέγει για πολύν καιρό και μετά εκφέρει ένα πολύ μικρό και λέει: «Αυτό το θέλω». Και του λέει: «Αυτός είναι ο δικός σου. Πράγματι δεν σου έδωσα τίποτε άλλο». 

Ναί.

Τί σκεφτείτε, είναι έτσι; Πράγματι ο Θεός δεν δίνει ένα σταυρό βαρύτερο από αυτό που μπορεί ο άνθρωπος να φοράει;

Δεν ξέρω, να σας πω την αλήθεια. Εμείς σκεφτόμαστε πάρα πολύ για Αυτόν. Φανταζόμαστε ότι ο Κύριος κάνει έτσι και έτσι. Σ’ αυτο είμαι ίσως αγνωστικός. Δεν ξέρω πως τα σκεφτεί.

Δεν είστε αγνωστικός. Είσται το αντίθετο, ένας πιστός, γιατί...

Βλέπουμε, βλέπουμε κάποιες.

Ναί.

Βλέπουμε κάποια πρότυπα, μας φαίνεται ότι βλέπουμε αυτά τα πρότυπα.

Ναί.

Και αυτά, τίποτα άλλο.

Και σκεφτόμασε. Θα είπα ότι καμία φορά φανταζόμαστε τον Θεό σαν ένα απλώς πολύ δυνατό άνθρωπο, και όπως είπατε που βλέπει το πίνακα. Και στο Βίβλο γράφεται: «Οι οδοί μου δεν είναι οι οδοί σας». Δηλαδή καθόλου δεν μπορούμε να φανταστούμε πως Αυτός...

Βεβαίως. Και όταν αρχίζουμε να Τον εξηγήσουμε και να προσπαθήσουμε να λέμε ότι Αυτός σκεφτεί έτσι, νομίζει αυτά, θέλει αυτά, πέφτουμε σ’ένα πολύ φοβερό πειρασμό. Μετά συμπεριφέρουμε μ’Αυτόν σαν πρέπει να κάνει αυτά που θέλουμε να μας κάνει. Αυτό είναι το επόμενο πολύ επικίνδυνο πράγμα. Απ’εκεί μεγαλώνει εν τω μεταξύ, τέτοια δυσαρέσκεια:γιατί όλα είναι έτσι. Γιατί.

Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε

Δεν μπορούμε αναγκαστικά να τα εξηγήσουμε.

Η Ελπίδα

Το επόμενο θέμα μας είναι η ελπίδα. Η Ρώσικη ανθρωπιστική αποστολή, την οποία δημιουργήσατε με τους φίλους σας, αυτή από ποιά ελπίδα πέφυκε; Ή γεννήθηκε κάπως αλλιώς;

Ξέρετε, έχω διηγήσει αυτήν την ιστορία πολλές φορές, δυστυχώς όχι σε σας...

Ναί.

...όχι εδώ. Εγώ μαζί με μερικούς άλλους καλούς φίλους δουλεύαμε στην Εγγύς Ανατολή για διάφορα κανάλια τηλεόρασης, ραδιόφονου και υπηρεσίες πληροφορίων. Και εμείς... ένας άνθρωπος που δουλεύει στο πόλεμο, πολύ συχνά σκεφτεί: γιατί όλο το καιρό μιλάμε γι’αυτά. Είμαστε παρατηρητείς απ’ έξω. Να προσπαθήσουμε να διορθώσουμε κάτι με τα δικά μας χέρια, να μπήκαμε μέσα. Καταλαβαίνουμε ότι δε θα σταματήσουμε το πόλεμο, δε θα σταματήσουμε αυτή τη φοβερή λύπη, αλλά μπορούμε να βοηθήσουμε σε ένα συγκεκριμένο άνθρωπο. Και αρχίσαμε να το κάνουμε: να πάρουμε ψωμί κάπου, να βρούμε δικηγόρο για κάποιους ανθρώπους που έχουν πληγωθεί. Σιγά-σιγά αυτή η ιστορία άρχισε να γίνεται επαγγελματική, και αυτό είναι πολύ καλό γιατί βλέπουμε πώς αυτό λειτουργεί στους Ευρωπαικούς συναδέλφους μας. Έχουμε ακούσει πολλούς όνειδους ότι δεν είμαστε αρκετά πλούσιοι για να κάνουμε αυτή τη δουλειά. Και η Ινδία, να με συγχωρείτε, μήπως είναι μία πλούσια χώρα; Εκατομμύρια ζούν εκεί σε κουτιές από ψυγεία. Και βρίσκουν παρ’ όλα αυτά την δυνατότητα να βοηθήσουν σε κάποιον. Έχουμε ακούσει πολλές κατηγορίες γιατί δουλεύουμε κυρίως στο εξωτερικό και είναι μία Ρωσική ανθρωπιστική αποστολή,--έχει τέτοια ειδικότητα. Παρ’ όλο που τώρα δουλεύουμε στη Ρωσία...

Ναί, ήθελα να πώ ότι τώρα δουλεύετε στη Ρωσία, ναί.

...πιθανώς θα φθάσουμε σ’ αυτό, δουλεύουμε στη Ρωσία, έχουμε ορισμένα σχέδια.

Ναί.

Έτσι είναι. Καταλαβαίνετε, καθένας έχει την ειδικότητα του. Ποτέ δεν μιλάμε σε κάποια ανθρωπιστική μη κυβερνητηκή οργάνωση: γιατί σώζετε τους γέροντας και δεν σώζετε τα άσθενα παιδιά;

Ναί, τα παιδιά.

Πώς μπορείτε, έχουμε άρρωστα παιδιά1 Ούτε λέμε: γιατί σώζετε  τα παιδιά, όταν έχουμε τόσους άστεγους που δεν έχουν που να μένουν και πεινάνε. Αυτό είναι παράξενο. Καθένας έχει την ειδικότητα του.

Και προσωπικά για σας, σας δίνει κάποια ελπίδα; Ή δεν σχετίζεται με καμία ελπίδα;

Ξέρετε, στην αρχή ίσως μου έδωσε κάποια ελπίδα, αλλά τώρα δεν έχει σχέση. Είναι... θα σας διηγήσω ένα υπέροχο ανέκδοτο...

Πέστε το.

...είναι κοντό.

Δεν έχουμε περιορισμούς για ανέκδοτα.

Πολύ καλά. Ένας υιός έρχεται στον πατέρα του και λέει: «Μπαμπά, τί είναι η ζωή;» Και αυτός αρχίζει να του λέει τέτοια κοινά πράγματα: «Καταλαβαίνεις, η ζωή είναι σαν ένα ποδίλατο: γυρνάς τα πεντάλια, και προχωράει. Άν σταματάς να τα γυρνάς, πέφτει»--δηλαδή τελείως κοινά πράγματα. Έτσι. «Αλλά πρέπει να καταλαβαίνεις, ότι το ποδίλατο σου καίει, τα πάντα γύρω σου καίει—και είσαι στη κόλαση».

(γελάει)

«Αλλά τα πεντάλια πρέπει να τα γυρνάς σε καμία περίπτωση!» Εδώ είναι η ελπίδα! Περίπου καμία ελπίδα.

Κατάλαβα. Αλλά πρέπει να το κάνεις.

Ναί.

Γιατί;

Από μία εσωτερική πεποίθηση και μία δίψα για αρμονία, να λέμε έτσι.

Και το λογότυπο, πώς να το πούμε σωστώς, το σύμβολο της Ρώσικης ανθρωπιστικής αποστολής—είναι δύο ψαράκια, δεν είναι;

Ναί, είναι δύο ψάρια.

Είναι το ιχθύς, είναι ένα χριστιανικό σύμβολο, δεν είναι;

Ναί, είναι ένα χριστιανικό σύμβολο. Είναι πολύ αστείο.

Γιατί το επιλέξατε;

Είναι σαν σ’ ένα καθρέπτη, γιατί ενθυμίζει το σύμβολο της αιωνιότητος. Είναι δύο ψάρια, που ενώνονται σε μία βαλβίδα.

Υπενθυμίζει ακόμα και μάτια.

Ναί.

Μπορείς πολλά...

Έχει πολλά εκεί.

Βρήκα πολλά στο σύμβολο σας, ναί.

Ναί, εκεί έχει πολλά. Εμείς τα συμπηρώνουμε όταν αστιεύουμε, ότι έχουμε ένα δικέφαλο αετό, που βλέπει στην Ανατολή και στη Δύση. Και το καλούμε αστιεύοντας «εδώ και εκεί».

(γελάει) Και εκτός από τα αστεία, δεν το έχετε επιλέξει τυχαίως, έχετε επιλέξει συνείδοτα ένα αρχαίο χριστιανικό σύμβολο, που είναι ένα μονόγραμμα του Χριστου, το ξέρετε καλά.

Ναί, βεβαίως το ξέρω. Πρώτα, είμασταν στην Εγγύς Ανατολή, όλοι εμείς, που οι χριστιανοί ζωγραφίζουν το ψαράκι παντού—στα αυτοκίνητα, στα σπίτια.

Ναί, ναί.

Και τα λοιπά. Ζωγραφίζουν το ψάρι, όχι το σταυρό. Ήταν ξεκάθαρο ότι έχει κάποια σχέση. Παρ’ όλο που αυτό το σύμβολο της ΡΑΑ δεν εμφανίστηκε κατ’ ευθίαν από’κεί. Σχετίζεται, ναί. Δηλαδή αυτό θα ήταν λογικό. Ήμασταν σ’ αυτό το νοητό χώρο, γιατό ήταν τελείως οργανικά ότι εμφανίστηκαν τα ψάρια. Βεβαίως σχετίζονται με το χριστιανισμό. Παρ’ όλο που ήταν πολύ αστείο, γιατί μεταξύ τους συνιδρυτές ήταν, εχ, εγώ είναι κατανοητό, είμαι κατά ένα τέταρτο Γεωργιανός—ήταν Γεωργιανοί, είναι χριστιανικός λαός.

Ναί.

Αλλά ο καλός φίλος μου Αρτούρ Γαμπδουραχμάνοβ, είναι Τατάρος. Έτσι είναι. Ο Αιδάρ Αγάνιν, ακόμα ένας καλός φίλος, είναι επίσης Τατάρος. Αλλά αυτό δεν ενοχλούσε κανένα. Ενώ λέγεται Ρώσικη Ανθρωπιστική αποστολή. Δεν πειράζει.

Είπατε ότι τώρα δουλεύετε και στη Ρωσία. Απλώς θα ήθελα—δεν ξέρω, ίσως αυτό μπορεί να βοηθάει κάπως,--να σας ρωτήσω: οι άνθρωποι που θα βλέπουν το πρόγραμμά μας, πως μπορούν να συμμετέχουν στη Ρώσικη ανθρωπιστική αποστολή;

Εκεί έχει συλλογή δωρεών στη ιστοσελίδα rhm.agency. Επιπλέον εκεί έχει κάποιες ιστορίες εθελόντων. Τί κάνουμε εμείς στη Ρωσία—είναι κατανοητό ότι όλοι ενδιαφέρονται πρώτ’ απ’όλα σ’αυτά,--εμείς συστίνουμε ένα ορφανοτροφείο σε μία Ορθόδοξη κοινώτητα στη Κολόμνα. Είναι όχι κυβερνητικό, όχι κρατικό, και έχουν συνεχή προβλήματα για αυτό το λόγο. Μαζέψαμε ο τι μαζέψαμε. Αυτό είναι επείσης πολύ σημαντικό, όταν μιλάμε για τη βοήθεια στα παιδιά στα ορφανοτροφεία, ότι για τις εορτές τα στείλουν τεράστια ποσότητα σοκολάτα, παιχνίδια και διάφορες συσκευές. Είναι κακή ιστορία. Παρακαλώ όλους να μήν το κάνουν. Γιατί τα παιδιά τρώνε αυτές τις σοκολάτες αμέσως και έχουν διάθεση.

Ναί.

Τις συσκευές θα τις σπάσουν η μάλλον θα τις πωλήσουν, δυστυχώς έτσι συμβαίνεται. Γιαυτό καλύτερα είναι να καταλάβετε τί πράγματι χρειάζεται το ορφανοτροφείο. Ίσως χρειάζονται ένα νέο πλυντήριο. Ίσως χρειάζεται μιά σειρά μαθημάτων ραπτικής η μαγειρικής, γιατί τα παιδιά πολύ συχνά δεν έμαθαν να εξυπηρετίσουν τους εαυτούς τους. Αυτά θα είναι πολύ πιο σημαντικό για αυτούς. Προσπαθόμαστε να τους εξοπλίσουμε με τσάντες, βοηθήματα για το νέο σχολικό έτος. Επιπλέον στην επαρχία του Σαράτοβ, χάρις είς καλούς φίλους μου—έχει ένα ανθρωπιστικό ίδρυμα «Προτέκ»--παραδώσαμε φάρμακα σε δύο νοσοκομεία. Έχει μεγάλα προβλήματα με την ιατρική στην επαρχία του Σαράτοβ. Επίσης παραδώσαμε φάρμακα σε δύο νοσοκομεία—το ένα στη περιοχή εργοστάσεων, και το άλλο στη πόλη Μπαλασόβ, στη Δύση της επαρχίας. Αυτό είναι το ίδρυμα «Προτέκ». Είναι για ένα εκατομμύριο 600 ρόύβλια περίπου, παραδίνουμε φάρμακα. Βοηθήματα, βιβλία για τις σχολικές βιβλιοθήκες, για τις βιβλιοθήκες στα χωριά, επίσης τα φέρνουμε.

Δηλαδή έχει τις πληρφορίες στη ιστοσελίδα.

Ναί, ναί, εκεί μπορείτε να τα διαβάσετε. Βεβαίως.

Οι άνθρωποι μπορούν. Ή μπορούν να έρχονται και να προτείνουν την βοήθεια τους σαν εθέλοντες.

Μπορούν να έρχονται. Συμβαίνει ότι χρειάζεται κάποια βοήθεια, να τυλίξουν κάτι.

Ναί, ναί.

Αυτό είναι πολύ συχνά. Τώρα δεν μιλάω για το έργο μας στο εξωτερικό, μόνο για τη Ρωσία.

Ήθελα να σας ρωτήσω για τα εξωτερικά. Είστε, αφ’ όσο καταλαβαίνω,  υποστηρικτής δραστήριας ήπιας δύναμης στη εξωτερική πολιτική, αυτού που ονομάζουν ήπια δύναμις. Μπορώ να πώ έτσι, είναι σωστά;

Ναί, ακόμα, μου φαίνεται, ότι ο όρος «ήπια δύναμις»--ναί, αρχίσαμε μ’ αυτό, δεν είναι ενημερωμένος τώρα.

Γιατί;

Είναι...

Δεν είναι ήπια η δεν είναι δύναμις;

Ούτε το πρώτο, ούτε το δεύτερο. Είναι απλώς καλά μελετημένη ανθρωπιστική πολιτική. Είναι πολύ δύσκολο να σπρώξεις τα πάντα σ’ αυτό το όρος.

Έχουμε και κανάλια πληροφορίας, ως «Αρτι», ναι. Μήπως ειναι μία ήπια δύναμις; Ναί, είναι.

Καλούμε και την Εκκλησία «ήπια δύναμις».

Και η Εκκλησία είναι μία ήπια δύναμις.

Ναί. Περίπου.

  Θέλει λίγο περισσότερη ειδικότητα εκεί,

Αλλά η ερώτηση μου είναι όχι μόνο για τη ορολογία. Εσείς ελπίζετε ότι στις σημερινές δύσκολες διεθνείς συνθήκες αυτή η ήπια δύναμις και όλα ό τι εμείς... ότι μπορεί να είναι αποτελεσματική;

Είμαι τελείως πεποισμένος σ’ αυτά. Δεν έχουμε άλλο έξωδο. Ήμουν και έτοιμος να το εξηγήσω.

Γιατί; Γιατί είναι για τις ανθρωπινες σχέσεις;

Οι σχέσεις των ανθρώπων και των χωρών, των κοινονίων, των μη κυβερνητηκών οργανώσεων –από καιρό δεν είναι όπως  «η μεγάλη σκακιέρα» του Πμζεζίνσκι. Είναι μία 3D σκακιέρα από καιρό. Έχει τρελό ποσό πλευρών. Και το παιχνίδι είναι παντού. Δεν είναι η κανονική διπλωματία τώρα. Ένα παιχνίδι τί είναι; Συγκαλούσαν  ένα συνέδριο στο 17ο διεθνό συνδιάσκεψη στη Χάαγα, όπως ήταν στο γνωστό τραγούδι.

Ναί.

Καί αυτά. Από καιρό δεν είναι έτσι. Άν θα περιοριστούμε τον εαυτό μας με αυτούς τους όρους αποκλειστικώς διπλοματικούς, που είναι το πιο σημαντικό βεβαίως σ’ όλη τη εξωτερική πολιτική βεβαίως, θα χάσουμε σ’όλες τις άλλες σκακιέρες. Σ’όλες τις σκακιέρες. Καταλαβαίνουμε ότι «η Αράβικη άνοιξη» για παράδειγμα, του 2011, ο τέλος των καθεστώτων στη Λιβύη, στην Αίγυπτο και λοιπά, μετά στη Τυνησία άρχισαν όλα αυτά. Λοιπόν, μήπως άρχισαν λόγο του διπλοματικού παιχνίδιου των μεγάλων δυνάμεων; Καθόλου δεν ήταν έτσι.

Ναί. Αλλά κοιτάξτε, από την άλλη πλευρά, κάποιος είπε ότι στο πιο «παγωμένο» περίοδο του κρύου πόλεμου υπήρχε η αντιπαράθεση των καθεστώτων, των δυνάμεων, των ιδεολογίων. Αλλά οι ανθρώπινες σχέσεις—εκεί (είναι μόνο μία άποψη, την εκφράζω) εκεί δεν είχε μισό: βγήκε ένα περιοδικό «Η Αμερική» στη Σοβιετική Ένωση και λοιπά. Μήπως αυτό δεν δυσκολεύει αυτά που συζητάμε; Ή αντίθετως, τα κάνει πιο ενήμερα;

Και τα δύο.

Ναί ναι.

Γιατί τότε...

Συμφωνείτε ότι είναι ένα πρόβλημα των ανθρώπινων σχέσεων, ίσως είναι πιο έντονο από πρίν;

Ναί, βεβαίως.

Αλήθεια;

Βεβαίως. Πρίν η στάση απέναντι στη Ρωσία και στους Ρώσους ήταν ότι είναι κομμουνίστες, αλλά αυτοί οι κομμουνίστες πιέζουν τους ανθρώπους, και τώρα θα προτείνουμε χέρι ο ένας στον άλλον, πρέπει να αφαιρέσυμε τους κομμουνίστες, και τότε θα κάνουμε φίλους με τους Ρώσους. Από καιρό δεν έχει κανένα κομμουνισμό. Τώρα είναι καθαρώς πρακτική βιολογία:οι Ρώσοι είναι αχάριστοι, δεν μπορείς να τους αντιμετωπίσεις, οι Ρώσοι είναι επίβουλοι, να τους πιέζουμε όπως μπορούμε. Βλέπουμε μία τέτοια στάση. Σε τέτοιες συνθήκες μπορείς ατέλειωτα να συζητήσεις την ελευθερία, την δημοκρατία, τις εκλογές, το τύπο, την ομοφυλία, όλα ο τι θέλεις. Αλλά, και το επαναλάβω όλο το καιρό, εμείς πρέπει να υπενθυμήσουμε μία βασική αξία—να διατηρήσουμε την ειρήνη. Η ειρήνη είναι το πιο σημαντικό, και κανείς δεν μπορεί να το αντιλέγει. Τί κάνει ο Ρώσος στρατιώτης στη Συρία; Διατηρεί την ειρήνη. Τί είναι η μεγαλύτερη μας θέλεση απέναντι την Ουκραινία; Να σταματήσουν να σκοτώσουν τους ανθρώπους εκεί, να διατηρείται η ειρήνη. Είναι τα οργανικά μας, ο βασικός μας κώδικας, --η δικαιοσύνη, η διατήρησις της ειρήνης. Αυτό πρέπει να μεταδοθεί στα έξω με κάθε δυνατό τρόπο. Και ενώ είναι σημαντικό να καταλαβαίνουμε ότι εδώ δεν έχει καμία παράδοση, όπως ήταν στα τέλη των 80ων η στα 90α. Αυτός ο κοροιδίος αφοπλισμός, όπως το καλώ. Δεν έχουμε καμία εμπιστοσύνη σ’αυτούς τους ανθρώπους.

Ναί.

...Από που; Πήγαμε σ’αυτό το δρόμο, ήταν πολύ δύσκολα. Οπλιστήκαμε ξανά, έχουμε μοντέρνα όπλα, δεν θα αφοπλίστουμε. Γενικώς νομίζω ότι τα πυρηνικά όπλα είναι από τα πιο βασικά ας πούμε εγγύσεων ειρήνης

Ναί, βεβαίως. Ακριβώς. 

...στη γή, παρ’ όλο που ακούεται παράξενο. Αλλά σ’αυτές τις συνθήκες πρέπει να επιτύχουμε όπως όλη η πολιτική μας: και η ανθρωπιστική, και η διπλοματία η ίδια—πρέπει να σκοπεύει αυτό το σκόπο. Είναι αδύνατο να αντιλέγει κανείς. Δεν μπορέις να πείς: στη Ρωσία πιέζονται οι μειονότητες και εκεί είναι τυρράνεια και κάτι άλλο ηλίθιο. Και εμείς θα λέμε: θέλουμε να σταματήσουν όλοι οι πόλεμοι και είμαστε έτοιμοι να εγγυάμαστε την κυριαρχία των άλλων χωρών για να έχει ειρήνη παντού. Να πάς να τα συζητάς.

Ναί.

Και εμείς—πώς να απαντήσουμε; Είναι η δύναμις μας.

Δώσε το ο Θεός.

Η Υπομονή

«Η Υπομονή» είναι το επόμενο θέμα μας. Είπατε: στη προηγούμενη ζωή σας. Και στη τωρινή ζωή σας, τουλάχιστον επίσημα, είστε βουλευτής.

Δεν το ξέρω, εν τω μεταξύ, δεν ξέρω.

(γελάει) Δεν είναι; Καλά, σε καμία περίπτωση, είστε βουλευτής.

Ναί.

Πιθανώς, δεν είναι πολύ ευχάριστως, αλλά άν μαζέψουμε διάφορα κλάδη του κράτους, αυτός είναι ο πιο ακατανόητος για το λαό, όπως μου φαίνεται, ένας αντιπρόσωπος της αρχής και ίσως πολύ συχνά—δεν είμαι βουλευτής, δεν το ξέρω, αλλά είναι δυσάρεσκο –ο λαός τους θεωρεί σαν κάτι άχρηστο. Είναι εκεί, τους μάζευαν, αυτοί ψηφίσουν όπως θα τους είπουν, και τα λοιπά. Είναι δύσκολα να υποφέρετε μία έτοια στάση;

Όταν ανακάλυψα για τον εαυτό μου αυτό το νέο επάγγελμα, ήταν δύσκολο, γιατί σύντομα κατάλαβα, ότι οτιδήποτε  να κάνεις, δε θα γίνει αποδεικτό με ενθουσιασμό, με χαρά...

Από κανένα.

...ναί, με κάποια θετικά συναισθήματα. Από κάποιον μπορεί, ναί. Αλλά στη κοινωνία πάντα θα λάβεις πολλές πέτρες στο πίσω μέρος, και θα είναι πολλές. Εδώ είναι κάποια λυπημένη παράδοση μας, από δεκαετίες. Εδώ επείσης πρέπει να γυρνάς τα πεντάλια, ως και σ’αυτή τη ιστορία.

Είναι μία σχετική εικόνα, ναί.

Πρέπει απλώς να κάνεις το έργο σου. Μου φαίνεται ότι ο βουλευτής είναι μία παράξενη λέξη. Είμαι αντιπρόσωπος που προσλαμβάνεται από το νόμο στο νομοθετικό σώμα. Θα ήθελα αυτό το σώμα να έχει περισσότερη δύναμη. Τώρα θα έχει αλλαγές στο Σύνταγμα σε μία τελείως ορθή κατεύθυνση, που θα δώσουν αυτό το σώμα περισσότερη εξουσία και λειτουργίες. Αυτό είναι πολύ καλά. Αυτό σημαίνει ότι οι αντιπρόσωποι των νόμων θα έχουν περισσότερους άτομους και ως συνέπεια περισσότερες δυνατότητες να παρουσιάσουν σωστώς αυτούς τους νόμους. Είμαι ένας προσλαμβανόμενος υπάλληλος. Και όλο το καιρό, σε κάθε συνάντηση μου...

Μιλάτε γοα αυτό;

...ναί, το τονίζω όλο το καιρό.

Και σας ακούνε;

Δεν ξέρω. Αλλά οι άνθρωποι το αντιμετωπίζουν με θαυμασμό. Γιατί νομίζουν ότι έχουν εκλέξει κάποιον, και αυτός πήγε  κάπου στη Μόσχα, κάθησε εκεί σε μία νεφέλη, με κρεμαστά πόδια, και φτύνει απο’κει με φλοιούς από σπόρους. Δεν είναι σωστό αυτό, δεν πρέπει να είναι έστι. Παρ’ όλο που δυστυχώς πολύ συχνά είναι έτσι, να τα πούμε ειλικρινώς. Ήμουν ξένος στο νόμο μου. Από την αρχή είπα ότι έχω νόμο στην επαρχία του Σαράτοβ...

Ναί

...και ήρθα εκεί και είπα ότι δεν θα υποκριθώ ότι είμαι από τη Σαράτοβ, ότι κρυφά γεννήθηκα στο Σαράτοβ η κάτι άλλο...

Σας έγραψαν την βιογραφία.

Είμαι απ’ έξω, είμαι απ’ έξω. Αλλά άν με προσλαμβάνετε σ’αυτή τη δουλειά, θα δουλέψω, ναί. Νόμισαν ότι δε θα πηγαίνω εκεί, και θα είναι μόνο μία φορά. Αλλά είμαι εκεί κάθε μήνα, όταν έχουμε εβδομάδα του νόμου, μεταξύ τους. Δηλαδή όλο το καιρό.

Πολλές φορές όταν σας προσκαλούσα, είπατε: «Τότε θα είμαι στο Σαράτοβ».

Ναί. Γιατί μερικώς δικαιολογούμαι μ’αυτό. Και είναι νορμάλ. Λυπάμαι πολύ ότι η δουλειά πολύ συχνά σχετίζεται με τη λύση κάποιων ζητημάτων που πρέπει να λυθούν από τις τοπικές...

αρχές.

...από το νομαρχείο, από τον κυβερνητή της περιοχής από τον νομάρχο, από τον επικεφαλή της περιοχής, --σ’αυτό το επίπεδο. Γιατί αυτοί πρέπει να φροντίσουν πώς να φτιάξουν το όροφο στο παιδικό σταθμό. Αλλά αυτό είναι η λυπημένη μας παράδοση από δεκαετίες, ότι πρέπει να ρθείς και είναι έστι.

Και προλάβετε να φτιάξετε το όροφο;

Καμιά φορά ναί. Ε, δε το κάνω με τα δικά μου χέρια.

Κατάλαβα.

Αντίστοιχα ψάχνω να βρώ κάπου λεφτά για αυτό, πείθω κάποιον, καμιά φορά απειλώ με το εισαγγελέα, διαφορετικά. Έτσι είναι. Αλλά είναι 50 σε 50, να τα πούμε. Γιατί κάθε ένα μη φιαγμένο όροφο πάει για δύο φτιαγμένα, το καταλαβαίνετε. Γιαυτό θυμάμαι και φυσικά βλέπεις μόνο τις αποτυχίες.

Εσείς μηλάτε αρκετά για επιχειρηματίες:ήρθα, είπα, είμαι αντιπρόσωπος σας, αυτά. Έχετε κάποια προσωπική ιστορία; Εννοώ κάτι προσωπικό, είναι κατανοητό ότι δεν γεννηθήκατε κρυφώς στο Σαράτοβ, αλλά τον αντιμετωπίζετε αλλιώς;

Βεβαίως.

Σαν κάτι δικό σας;

Ναί, βεβαίως.

Γιατί έγινε έτσι; Γιατί πηγαίνετε εκεί κάθε βδομάδα, κάθε μήνα;

Είναι η συναίσθηση ευθύνης, Πράγματι αυτοί είναι οι εργοδότες  μου, πρέπει να δουλέψω.

Είναι μία στάση ενός μισθωτού.

Όχι, όχι. Το ξέρετε. Είναι...

Δηλαδή δεν μπορείτε να πείτε ότι αυτό το εργοστάσιο έγινε το σπίτι μου γιατί με προέλαβαν. 

Καταλαβαίνετε τί είναι. Δεν μπορώ να το τονίσω, πράγματι εκπαιδεύτηκα έτσι. Ο παπούς μου πάντα μίλησε ότι η βασική θέση, το έργο που κάνεις είναι αυτό που δουλεύεις τώρα σ’αυτή τη στιγμή.

Σ’αυτή τη στιγμή. Είναι μία παλιά σοφία.

Αυτά είναι. Έχω αυτή τη δουλειά και πρέπει να τη κάνω καλά.

Πάλι μιλάτε για την ευθύνη. Εννοώ... δεν μπορείτε να πείτε ότι αγαπώ την Πατρίδα μου γιατί αισθάνω την ευθύνη μου απέναντι της.

Νομίζω ότι εκτός από ότι η αγάπη για την πατρίδα είναι κάτι παράλογο, η συναίσθηση ευθύνης είναι ένα απαραίτητο μέρος αυτής της αγάπης.

Ναί, κάποιος μπορεί να αντιλέγει. Εμφάνησε κάποια παράλογη διάσταση;

Θα σας πώ, απλώς παράλογη.

Συναισθητική.

Θα σας διηγήσω μία καλή ιστορία.

Σας ακούω.

Το περασμένο Μαίο ήρθα άλλη μία φορά, για πεντηκοστή φορά στο Σαράτοβ, από το αεροδρόμιο. Ο Σαράτοβ είναι μία θαυμάσια, υπέροχη, πανόμορφη  πόλη. Είναι μία υψηλή όχη της Βόλγας, παλαιά σπίτια που δυστυχώς καταρρεύονται, και αυτό φαίνεται τελείως ανατριχιαστικό. Κάποια μπαλκονάκια σφυρίλατα, από χυτοσίδηρο και λοιπά. Ανθίζουν τα κάστανα, όμορφες κοπέλες στο δρόμο. Πήρα ένα ταξί το βράδυ. Ήμουν σε καλή διάθεση, και του λέω: «Ακούστε, έχετε τόσο πανόμορφη πολη! Είναι φανταστική η πόλη σας!» Και αυτός άρπαζε τον τροχό και άρχισε: «Ο Σἁράτοβ είναι αυτά και αυτά...»

Θαυμάσιος (γελάνε)

Έτσι είναι. Αυτό που με έκπληξε δυσάρεστα,--είναι η αντιπάθεια. Η πόλη είναι υπέροχη, και αξίζει μία ειλικρινή αγάπη. Και λείπει αυτή τη αγάπη—με εξαιρέσεις, δεν θέλω να κατηγορήσω κανένα. Πολύ συχνά υποφέρει από την αμέλεια, διάφορων αρχών επίσης. Έχει κλοπή και λοιπά. Οι άνθρωποι δεν εξοπλίζουν τις φωλιές τους. Δεν ενδιαφέρονται για αυτό. Δεν αγαπάνε αυτό το τόπο. Όχι όλοι, το επαναλαμβάινω, όχι όλοι. Έχει και υπέροχα παραδείγματα. Κάποιοι άνθρωποι ξεκινάνε καφενεία, ανησυχούνται. Έχει «Τόμ Σόγερ φεστ» όταν βάπτουν κάποιες παλαιές 

Φράκτεις.

Σπιτάκια, ναί. Υπέροχα το κάνουν, εν τω μεταξύ, μπράβο τους! Και είναι πολιτικοί μου αντίπαλοι. Δεν πειράζει, άν το κάνουν καλά.

Βάπτουν, καλά κάνουν.

Καλά το κάνουν. Επισκευάζουν πλάκες στα παράθυρα, κάτι άλλο. Φανταστικώς! Αυτό είναι μία εξαίρηση. Και γενικώς—έχει έλλειψη από αγάπη.

Δεν μπορεί όμως να είναι μαζομένη μόνο σ’ένα περιοχή. Πιθανώς είναι γενικώς κάποια μέρος της εποχής  μας;

Ναί, πιθανώς...

Και στη Μόσχα τί είναι; Η αγάπη εκχύεται από το μετρό στους δρόμους?

Αφού η Μόσχα έγινε απίστευτα όμορφη.

(Γελάει). Ναί, ναί, ως γνωστό.

Αισθάνεις ότι οι μοσχοβίτες και οι νεοεισερχόμενοι αγαπούν την πόλη τους. Αλλά μένουν σε τελείως διαφορετικές συνθήκες.

Ναί.

Η Μόσχα είναι ένας άλλος πλανήτης, δεν είναι άλλη χώρα είναι άλλος πλανήτης. Και αυτό επίσης προκαλεί τόσο ισχυρή και κατανοητή μνησικακία στις πτωχές περιοχές. Δεν πρέπει να ντρέπεσαι από τη Ρώσικη λέξη «πτωχεία». Γιατί τώρα λένε:  επιδοτούμενη, ή κάτι άλλο.

Πτωχή, ναί.

Είναι πτωχή, να τα πούμε ειλικρινώς, μία πτωχή περιοχή. Και ο πλούτος της Μόσχας προκαλεί απολύτως κατανοητό συναίσθημα αδικήματος και ερεθισμό. Δεν πειράζει ότι ο προυπολογισμός της Μόσχας μορφώνεται διαφορετικώς. Άν 10 η 12 εκατομμύρια δουλέυουν και τα λέφτα από το φόρο εισοδήματος φθάνουν να είναι πολλά. Επιπλέον οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης, η περιουσία, οι δρόμοι και λοιπά. Ποιές είναι οι φόροι εισοδήματος της πόλης Ρτίσεβο για να μπορέσουν να ζούν πλούσια και καλά; Περίπου μηδέν. Καί είδα τέσσαρα τέτοια σημεία της ταλαιπωρίας. Μπορείς να ρθείς σε καμία πόλη και να τα δείς. Άν τα δείτε, αμέσως είναι κατανοητό ότι όλα πάνε άσχημα. Έχει μία πολύ πλούσια πινακίδα της υπηρεσίας κηδείων. Είναι μαρμάρινη, με φώτα—ομορφιά. Και πολλές λαμπρές όμορφες πινακίδες: γρίγορα δάνεια, άμεσα. Πολύ λαμπρές πινακίδες των μαγαζιών αλκοόλ. Είτε δεν έχει κανένα στους δρόμους, είτε βλέπεις μόνο γέροντας και μαμάδες με καροτσάκια. Δεν έχει άντρας, γιατί έφυγαν να δουλεύουν κάπου ως ταξιδζίδες, φρουροί—στη Μόσχα, στη Καζάν, στη Πετρούπολη, στο Εκατερινβούργη, κάπου αλλού. Βλέπεις τα τέσσαρα σημεία και καταλαβαίνεις ότι όλα πάει κακά.

Ναί, είναι σωστό αυτό.

Ναί, είναι ταλαιπωρία.

Αλλά οι αρχές πρέπει να τα φροντίζουν. Τουλάχιστον...

Οι χώροι εργασίας, οι χώροι εργασίας—αυτό είναι το βασικό. Μπορείς να κάνεις υπέροχες παιδικές χαρές. Και εγώ, εμείς φτιάχνουμε κάποιες παιδικές χαρές. Αλλά μπορέις να κάνεις όποιες παιδικές χαρές. Μπορείς να προμηθεύεις φανταστικό εξοπλισμό στα σχολεία, κάποιες έξυπνες πινακίδες και λοιπά. Αλλά άν δεν έχει χώρους εργασίας—δεν λέω ότι δεν πρέπει να προμηθεύεις αυτές τις πινακίδες...

Είναι κατανοητό.

...και ότι δεν πρέπει να φτιάξουμε τα σχολεία. Βεβαίως πρέπει πάρα πολύ, γιατί καταστρέφονται. Αλλά άν δεν έχει χώρους εργασίας, τίποτα δε θα τα σώσει. Είναι άχρηστα.

Ε, να ελπίσουμε.