Σε όλη μου τη ζωή δεν έχω καταφέρει να παρακολου-θήσω ούτε μία τηλεοπτική σειρά. Με τούτο δεν θέλω να πω, ότι αυτές οι παραγωγές είναι χαμηλού επιπέδου, μακριά από μένα η κριτική. Απλώς ποτέ δεν άντεχα περισσότερο από δύο επεισόδια. Εάν κάποιος αντέχει, σημαίνει ότι  έχει πάρα πολύ ελεύθερο χρόνο. Θα συμβούλευα τους φοιτητές να μην παρακολουθούν ατελείωτες σειρές, αλλά να διαβάζουν, να εργάζονται, να σκέφτονται, να προσεύχονται, να αθλού-νται, εφόσον θέλουν, να διαμορφώνουν την προσωπικό-τητά τους. Η τηλεοπτική σειρά δεν θα διαμορφώσει τίποτε...

Όταν ένας άνθρωπος δεν έχει απολύτως τίποτε να κάνει, ας ανάβει την τηλεόραση και ας παρακολουθεί σειρές.

Ομιλία σε συνάντηση με φοιτητές  ΑΕΙ του Καλίνινγκραντ, 

23 Μαρτίου 2009

Μέχρι και σήμερα υπάρχουν τηλεοπτικά προγράμ-ματα, που δημιουργούν την ψευδαίσθηση της νομιμότη-τας για τον πλέον αμαρτωλό τρόπο ζωής. Κάποιες φορές μας λένε, αν δε θέλετε, μην τα παρακολουθείτε. Αλλά αυτή είναι μια παράξενη προσέγγιση, επειδή δεν μπορείς να απομακρύνεις τα παιδιά από την τηλεόραση, ειδικά όταν οι γονείς εργάζονται. Ένας ενήλικας, που έχει δια-φορετικά ιδανικά και βρίσκεται σε διαφορετικό επίπεδο πνευματικής ανάπτυξης, δεν θα παρακολουθήσει τέτοιο πρόγραμμα για να χάσει τον χρόνο του, αλλά ένα παιδί μπορεί να το κάνει.

Από τη μία πλευρά η κοινωνία δεν επιθυμεί να υπάρ-χει ουδεμία λογοκρισία και νομίζω ότι αυτό είναι σωστό, αλλά από την άλλη, πρέπει να κατοχυρώσουμε την πνευ-ματική ασφάλεια. Αυτό απαιτεί μια πολύ σοβαρή αλληλε-πίδραση μεταξύ Εκκλησίας, κράτους, κοινωνικών οργα-νώσεων και κάτι ήδη πετυχαίνουμε να γίνει. Ίσως δεν το έχουν προσέξει όλοι, αλλά προσωπικά παρατηρώ ότι οι εκπομπές των κεντρικών δικτύων της τηλεόρασης έχουν αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Και πάλι όμως οι υποστηρικτές της φιλελεύθερης προσέγγισης επικρίνουν το κράτος μας για αυτό και λένε ότι η ελευθερία του λόγου περιορίζεται. Ωστόσο παρά την κριτική, έχουν γίνει θετικές αλλαγές σε αυτόν τον τομέα. 

Είθε ο Θεός να βοηθήσει, ώστε αυτές να αυξηθούν. Διότι όταν στους ανθρώπους δεν επαρκεί η δική τους λογική ώστε να σταματήσουν, τότε η κοινωνία πρέπει να τους βοηθά να μην προβούν σε ενέργειες, που θα κατέστρεφαν τα ηθικά θεμέλια της κοινωνικής μας ζωής. Χρειάζεται να μάθουμε να συνδυάζουμε την ηθική ευθύνη του ανθρώπου με την ελευθερία. Και εδώ, φυσικά, τεράστιο ρόλο καλού-νται να παίξουν το εκκλησιαστικό μας κήρυγμα, η συμμε-τοχή στην κοινωνική δραστηριότητα, το κατηχητικό και εκπαιδευτικό έργο, η ενασχόληση με τους νέους.

Συνάντηση με τον κλήρο της επισκοπής Τβερ, 1 Ιουλίου 2010

Ζούμε μαζί σε μια εποχή, όπου μπροστά σε κάθε άνθρωπο, ειδικά νέο στην ηλικία, ανοίγεται ένα τεράστιο πεδίο πειρασμών. Εξωτερικά είναι πολύ ελκυστικό. Ανθί-ζουν όμορφα λουλούδια, το γρασίδι πρασινίζει, δροσερά ρυάκια κελαρίζουν και θέλεις τόσο πολύ να τρέξεις σ’ αυτό το λιβάδι, όπου κάπου στο βάθος εμφανίζονται ονειρεμέ-νης ομορφιάς εικόνες ευτυχισμένης ζωής, άνθησης, προσω-πικής ευημερίας, υλικής ανάπτυξης, υπερεπάρκειας, απο-λαύσεων. Αυτή είναι η εικόνα από τη ζωή του παραδείσου, που υποτίθεται ότι ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας. Και οι άνθρωποι σπεύδουν σ’ αυτό το λιβάδι, που, όμως, είναι ναρκοθετημένο.

Ο σύγχρονος πολιτισμός παρουσιάζει μια δελεαστική εικόνα στον άνθρωπο. Δείτε τις ταινίες, τη διαφήμιση, τα περιοδικά life style με τα γυαλιστερά εξώφυλλα, πρόκειται για έναν παραμυθένιο κόσμο ευημερίας! Άλλωστε τερά-στιος αριθμός ανθρώπων πιστεύει σε αυτό, ωσάν να είναι κάτι απολύτως ρεαλιστικό και ότι δεν πρόκειται απλώς για μια διαφήμιση, αλλά είναι επίσης μια πρόσκληση για συμ-μετοχή από κοινού στην οικοδόμηση αυτού του κόσμου. Με ποιο τρόπο; Πρέπει να κερδίζετε περισσότερα χρήματα, να ξοδεύετε περισσότερα, να απολαμβάνετε περισσότερα και να χαίρεστε τη ζωή περισσότερο...

 Πόσα αξίζουν μερικές από τις τηλεοπτικές εκπομπές μας! Καθημερινά η τηλεόραση διασκεδάζει τον κόσμο, αλλά όλες αυτές οι ψυχαγωγικές εκπομπές δεν ενδιαφέρουν πλέον κανέ-ναν. Οι περισσότεροι τηλεθεατές κλείνουν τις τηλεοράσεις τους, αλλά αυτές συνεχίζουν να μας κάνουν να γελάμε, να μας διασκεδάζουν... Έτσι συμβαίνει ένα είδος υποκατάστασης της ανθρώπινης ευτυχίας: η εσωτερική χαρά ενός ανθρώπου, που είναι συνώνυμο της ευτυχίας, υποκαθίσταται από τη διασκέ-δαση και η διασκέδαση περνά γρήγορα, ειδικά αφού περάσει η επιρροή του αλκοόλ. Έτσι οι άνθρωποι πέφτουν σε αυτές τις νάρκες, πιστεύουν αυτά που τους δείχνουν, ενώ στην πραγμα-τικότητα τίποτε δεν είναι έτσι. Για αυτό και βλέπουμε τεράστια αύξηση του αλκοολισμού, της χρήσης ναρκωτικών, του αριθ-μού των αυτοκτονιών, των διαζυγίων, των αμβλώσεων. Όμως ένας ευτυχισμένος άνθρωπος δεν θα τα έκανε όλα αυτά...

Κατά μέσο όρο οι άνθρωποί μας περνούν τέσσερις με επτά ώρες την ημέρα μπροστά στην τηλεόραση ή τον υπο-λογιστή. Και πόσο χρόνο περνούν στην εκκλησία; Στην καλύτερη περίπτωση δύο ώρες την εβδομάδα, εάν εκκλησι-άζονται κάθε εβδομάδα. Μπορούμε άραγε να συγκρίνουμε το βαθμό επίδρασης στην ανθρώπινη συνείδηση, όλων αυτών, που κάνουμε μαζί, τα κυριακάτικα κατηχητικά σχολεία μας, οι ιστοσελίδες, τα τμήματα των μητροπόλεων, οι ενορίες, με τα κοσμικά ΜΜΕ; Πρόκειται για ασύγκριτα μεγέθη.

Παρεμπιπτόντως, ποτέ δε θα βρεθούν σε ισορροπία. Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να πούμε ότι η επιρροή μας είναι ισοδύναμη με την επίδραση μιας κοσμικής, άθεης φιλοσο-φίας ζωής. Πρώτον, επειδή η Εκκλησία δεν διαθέτει τέτοια μέσα. Εκτός αυτού, η Εκκλησία δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ πολλές από τις υπάρχουσες μεθόδους επιρροής στην ανθρώ-πινη συνείδηση, δεν θα προσφύγει στα ένστικτα. Αλλά ο άθεος κόσμος βασίζεται ειδικά σε αυτά,  επειδή δεν ακολου-θεί την οδό του Θεού, αλλά του διαβόλου. Όταν το ένστικτο ενός ανθρώπου διεγείρεται από τις διαφημίσεις, τις ταινίες, τη λογοτεχνία, το πάθος αυτό ενεργοποιούμενο θολώνει τα μάτια και γνωρίζουμε τι συμβαίνει ως αποτέλεσμα στο άτομο. Εξ ου και τα συμπεράσματα των σύγχρονων κοινω-νιολόγων, ότι σε 10—20 χρόνια ο «μύθος» της Ορθοδοξία θα εξαφανιστεί. Είναι πεπεισμένοι ότι σε 10—20 χρόνια, παρά τις όποιες προσπάθειές μας, οι νέοι θα απομακρυνθούν εντε-λώς από την πίστη.

...Φυσικά, μπορείτε να μην κάνετε τίποτα και να ζείτε, όπως πάντα ζούσαμε, δηλαδή το Σάββατο το βράδυ τελέσαμε τη λειτουργία και όχι σε όλες τις ενορίες, το ίδιο και την Κυριακή με τη λειτουργία, έπειτα οι δοξολογίες, τα μνημόσυνα, τα ευχέλαια... Στην καλύτερη περίπτωση, θα λέγατε το κήρυγμα, έχοντας προηγουμένως προετοι-μαστεί, και στη χειρότερη θα λέγατε ό,τι σας έρθει στο κεφάλι, ή δεν θα λέγατε και τίποτε, πείθοντας τον εαυτό σας ότι «Είμαι τόσο κουρασμένος, ώστε ποιο κήρυγμα τώρα». Επίσης μπορούν να υπάρξουν και μαθήματα με ομάδες παιδιών, επτά ή οκτώ άτομα, αλλά κι αυτό όχι τακτικά.

Και τότε τίθεται το ερώτημα. Τι πρέπει να κάνουμε ως Εκκλησία σήμερα; Η Σύνοδος της Ιεραρχίας κατανόησε σαφώς το πρόβλημα αυτό και υιοθέτησε σειρά ολόκληρη αποφάσεων, που στρέφουν τη ζωή της Εκκλησίας μας προς την κατεύθυνση, όπου επίκειται αγώνας και δεν θέλουμε να βρεθούμε ηττημένοι.

Ομιλία σε Επισκοπική Σύναξη στη Μητρόπολη του Καλίνινγκραντ, 13 Οκτωβρίου 2011

Η πολιτιστική πολιτική στην τηλεόραση είναι πολύ σημα-ντική. Άλλωστε μπορούν να γυριστούν ακόμα και ταινίες δρά-σης, έτσι ώστε να έχουν μια διδακτική ιδέα κι ένα σαφή θετικό ήρωα. Όλοι μας έχουμε παρακολουθήσει ταινίες με αστυνομι-κούς, κατασκόπους, που αν και είχαν χαρακτήρα περιπέτειας, έκρυβαν εμμέσως μια μεγάλη ιδέα, καλλιεργώντας την αγάπη για την Πατρίδα, την αυτοθυσία του ανθρώπου, την εντιμό-τητα, την ακεραιότητα, την ετοιμότητα για ηρωικές πράξεις. Στη σημερινή εποχή ο κινηματογράφος και η τηλεόραση πρέπει να προβάλλουν τα ίδια, όχι μέσω της ηθικολογίας, από την οποία, συγχωρείστε με, ανακατεύεται το στομάχι, αλλά συμπε-ριλαμβάνοντας στη ροή των πληροφοριών με τρόπο σοφό και ορθό τις εθνικές μας αξίες, οι οποίες είναι ταυτοχρόνως και πανανθρώπινες. 

Ομιλία κατά τη συνάντηση του Πρωθυπουργού της Ρωσικής Ομοσπονδίας  Β.Πούτιν με τους ηγέτες των παραδοσιακών θρησκευτι-κών κοινοτήτων της Ρωσίας, 

Μόσχα, 8 Φεβρουαρίου 2012

Ζούμε σε έναν κόσμο, από τον οποίο δεν έχουμε τρόπο διαφυγής. Σε έναν κόσμο ανοιχτό, με τα κύματα της πληροφόρησης να διεισδύουν στο σπίτι μας, στην κρεβατοκάμαρά μας. Πολλοί είναι άλλωστε αυτοί που τοποθετούν την τηλεόραση ακριβώς δίπλα στο κρεβάτι τους. Ο άνθρωπος είναι ανοιχτός σε όλες τις τάσεις της εποχής μας. Και αν ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά σε αυτό που προτείνει ο σύγχρονος κόσμος στον άνθρωπο, που τηρεί τη νηστεία, θα καταλήξετε σε ένα πολύ θλιβερό συμπέρασμα, ότι όλα αυτά αποτελούν έναν γιγάντιο πειρασμό για τη σκέψη, τα αισθήματα και τη βούληση. Ποτέ ο άνθρωπος δεν είχε υποβληθεί σε παρόμοιους πειρασμούς και προκλήσεις, που δεν σε χτυπούν κατά μέτωπο, αλλά βαθμηδόν διεισδύουν στο υποσυνείδητο, σχηματίζοντας ορισμένη αρνητική στάση έναντι των χρι-στιανικών αξιών, σχεδόν χωρίς τη συμμετοχή του ίδιου του ανθρώπου.

Πρόσφατα άνοιξα εντελώς τυχαία την τηλεόραση. Στη Ρωσία, όπου η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι ορθόδοξοι, κάποιες νεαρές κοπέλες συζητούν ένα θέμα με χιούμορ... Στην αρχή τα πρόσωπά τους μου προκάλεσαν συμπάθεια. Πράγματι, ήταν άνθρωποι πνευματώδεις, ετοιμόλογοι. Αλλά όταν άκουσα τι συζητούσαν, τρομοκρατήθηκα. Μου είναι άβολο να σας πω τι ακριβώς συζητούσαν, μου είναι άβολο ακόμη και  να εκφέρω τις λέξεις, που αυτές οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν με τόση ευκολία, απευθυνόμενες σε ένα κοινό πολλών εκατομμυρίων, το οποίο στην πλειοψηφία τους είναι άνθρωποι ορθόδοξοι, ανάμεσά τους και μεγάλος αριθμός παιδιών και εφήβων. Θα προσπαθήσω να το πω με μεγάλη ειλικρίνεια, ποιο ήταν το θέμα της συζήτησης. Η ερώτηση ήταν εάν πρέπει να έχουμε σεξουαλική επαφή από το πρώτο ή το δεύτερο ραντεβού;  Και το συμπέρασμα όλης της εκπομπής ήταν το εξής:  απολαύστε το σεξ.

Και αυτή δεν είναι μόνο μια εκπομπή. 24 ώρες το εικοσιτετράωρο σε δεκάδες κανάλια, μας κατακλύζει αυτό το κύμα των πληροφοριών, οι οποίες καταστρέφουν κάθε διάθεση που θα άρμοζε στη νηστεία. Ποιο φαγητό; Ποια ρέγκα; Ποιο κομμάτι βούτυρο; Ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια κολοσσιαία επίδραση στην ψυχή μας και για να υπερ-κεράσουμε αυτή την επιρροή απαιτείται  τεράστια προσπά-θεια από τον άνθρωπο.

Σήμερα είναι ασύγκριτα πιο δύσκολο να τηρήσει κάποιος τη νηστεία. Αλλά νομίζω, ότι και το αποτέλεσμα της νηστείας είναι ασύγκριτα μεγαλύτερο. Ο άνθρωπος, που είναι σε θέση να υπερβαίνει την έλξη του κακού, που ενισχύεται με όλη την ισχύ του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού, γίνεται πραγματικά ελεύθερος και όντως αποκτά εκείνο, στο οποίο ο Κύριος μας καλεί, την επικοινωνία μαζί Του, που σημαίνει πληρότητα και αιώνια ζωή. 

Από την τηλεοπτική εκπομπή «Ο Λόγος του Ποιμένος», 7 Απριλίου 2012

Σήμερα γίνεται λόγος για τη δημιουργία μιας δημόσιας τηλεόρασης. Αρχικώς υποδεχθήκαμε αυτήν την ιδέα με ενθου-σιασμό, αλλά μετά το ξανασκεφτήκαμε. Επειδή ο μεγαλύτερος θόρυβος προέρχεται συνήθως από εκείνους που δεν αντιπρο-σωπεύουν την πλειοψηφία. Και η εξουσία αντιδρά σε αυτούς με κάποιο φόβο. Όμως αυτοί δεν είναι η πλειοψηφία. Και η πλειοψηφία, σας διαβεβαιώ, είναι εκείνοι, που σήμερα συμ-φωνούν, με αυτά που λέγω. 

Δεν πρόκειται για μια απλή επηρμένη δήλωση. Βασίζε-ται σε προσεκτικότατη μελέτη του κοινού αισθήματος, που η Εκκλησία διενεργεί με δικά της μέσα. Και, παρεμπιπτόντως, όχι μόνο η Εκκλησία. Σύμφωνα με το ίδρυμα «Κοινή γνώμη», 63% έως 82% (ανάλογα με το ερώτημα) χαιρετίζουν τη συμμε-τοχή της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στα κοινωνικά και δημόσια προγράμματα. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη τη συμ-μετοχή της Εκκλησίας και στα σημαντικά κοινωνικά έργα.

Επομένως η δημόσια τηλεόραση πρέπει να αντανακλά όχι το ύψος του θορύβου που προκαλείται κατά τις δημόσιες δηλώσεις, αλλά τον πραγματικό αριθμό των ανθρώπων, που εκφράζουν τη μία ή την άλλη θέση και να παρουσιάζει αξι-όπιστα διαφορετικές απόψεις. Και φυσικά να εκπροσωπεί αναμφίβολα κι εκείνους τους ανθρώπους, οι οποίοι εκφράζουν ανησυχία για την ηθική ποιότητα της κοινωνίας μας.

Ομιλία κατά τη συνάντηση του Πρωθυπουργού της Ρωσικής Ομοσπονδίας Β.Πούτιν με τους ηγέτες των θρη-σκευτικών κοινοτήτων της Ρωσίας,

Μόσχα, 8 Φεβρουαρίου 2012