Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μιας ισχυρής αντιεκ-κλησιαστικής ρητορικής, η οποία δυστυχώς συνέπεσε χρονικά με τη Σαρακοστή. Δεχόμαστε πολλές επιθέσεις στην Εκκλησία, ξεκινώντας από το διαβόητο περιστα-τικό στον καθεδρικό ναό του Χριστού Σωτήρος (η λεγό-μενη «πανκ δοξολογία» των Pussy Riot στον καθεδρικό ναό του Χριστού Σωτήρος στις 21 Φεβρουαρίου 2012 — σ.σ.). Μετά ακολούθησε η τρομακτική βεβήλωση τριών ναών και όλα αυτά συνέβησαν σε διαδοχικό χρόνο, μέσα σε μια εβδομάδα ή  δέκα ημέρες. Κατόπιν τούτων, όπως γνωρίζετε, και η ταπεινότητά μου δέχθηκε επικοινωνια-κές επιθέσεις. Επομένως έχουμε να κάνουμε με κάποιου είδους επικοινωνιακή στρατηγική κατά της Εκκλησίας.

Η  αντιπαράθεσή μας σε όλες αυτές τις επιθέσεις πρέ-πει να είναι χριστιανική. Δεν πρέπει να ομοιάσουμε σε εκείνους που ψεύδονται, συκοφαντούν, δρουν από κακία. Δεν πρέπει να απαντήσουμε με τον ίδιο τρόπο. Ειδάλλως θα χαθεί η μοναδικότητα του μηνύματος μας, που απευθύνεται  προς τον κόσμο, μεταξύ άλλων και μέσω των ΜΜΕ.

Από την άλλη πλευρά, σε καμία περίπτωση δεν πρέ-πει να χάνουμε την πνευματική μας ενόραση, ούτε να μην κατανοούμε τι συμβαίνει, δεχόμενοι άκριτα το πλήθος των ψευδών και  των συκοφαντιών, που στρέφονται κατά της Εκκλησίας. Πρέπει να σκεφτόμαστε και να δίνουμε  έξυπνες απαντήσεις, που ποτέ δεν θα μας προκαλούσαν ντροπή, ώστε να μη μας συγκρίνουν με τους συκοφάντες, τους ψεύτες, τους βλάσφημους έναντι του ονόματος του Θεού, αλλά να μαρτυρούν με σαφήνεια την ήρεμη, στα-θερή, στοχαστική χριστιανική μας θέση και την άτεγκτη προσήλωσή μας στις αρχές.

Κανείς δεν πρέπει να συγχέει την ικανότητα του χριστια-νού να χρησιμοποιεί την πρέπουσα γλώσσα όταν έρχεται σε αντιπαράθεση με τον έναν ή τον άλλον αντίπαλο, με την απο-τίμηση της δύναμης ή της αδυναμίας του ανθρώπου, που υπε-ρασπίζεται την Εκκλησία. Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος, για τον οποίο πρέπει να είμαστε πνευματικά ισχυροί, διανοητικά προετοιμασμένοι, ειδικά για τις ανοιχτές συζητήσεις. Πρέπει να θυμόμαστε, ότι πολύ συχνά από το τι και πώς το λέμε κρίνεται όχι μόνο η Εκκλησία, αλλά κάποιοι χρησιμοποιούν τα αδύνατα σημεία των ομιλιών μας για να χτυπήσουν ξανά και ξανά τον σκοπό, που υπηρετούμε.

Δεν πρόκειται για κάτι καινούριο, ειδικά για τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Ίσως, οι νέοι να αντι-μετωπίζουν όσα συμβαίνουν ως κάποιο νεωτερισμό, όμως οι παλιότεροι τα θυμούνται όλα αυτά. Θυμόμαστε τα αθε-ϊστικά άρθρα, όπου η αλήθεια ήταν αναμεμιγμένη με ψεύδη, βεβηλωνόταν το όνομα του Θεού και οι κληρικοί εξευτελίζονταν με τρόπο, που συχνά πολλοί αναρωτιούνταν για ποιο λόγο μετά από όλα όσα είχαν ειπωθεί, οι ιερείς δεν είχαν ακόμη φυλακιστεί; Αυτό συνέβαινε εντελώς πρόσφατα και το γεγονός ότι η τάση αυτή συνεχίζεται σήμερα, αποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν ήσυχες περίοδοι για την Εκκλησία και όσοι κηρύττουν τον Χριστό, πάντοτε θα δέχονται επιθέσεις.

Η ύπαρξη φυσικά ενός ευρύτατου δικτύου πληροφόρησης στο Διαδίκτυο επιδεινώνει σήμερα την κατάσταση. Όμως από την άλλη υφίσταται εδώ για εμάς μια ορισμένη πρόκληση, που πρέπει να προσδώσει νέες δυνάμεις και νέα ώθηση στην ιεραποστολική μας διακονία, μεταξύ άλλων και στον χώρο της ενημέρωσης. 

Ομιλία σε συνεδρίαση του Ανώτατου Εκκλησιαστικού Συμβουλίου, Μόσχα, 3 Απριλίου 2012

Τον τελευταίο καιρό, η Εκκλησία δέχεται πολλές επιθέ-σεις, τις περισσότερες φορές άδικες. Πολλοί αναρωτιούνται με ποιο τρόπο πρέπει να αντιδράσουμε. Πρέπει λοιπόν να αντιδράσουμε όλοι μαζί! Εάν υπάρξει σωστή αντίδραση κατά  τόπους, προσελκύοντας και την τοπική διανόηση, ο κόσμος του Διαδικτύου θα γεμίσει με θετικές μαρτυρίες.

Σήμερα ο αριθμός των αρνητικών για την Εκκλησία δημοσιεύσεων στο Διαδίκτυο υπερβαίνει κατά δεκάδες, ίσως εκατοντάδες φορές τις θετικές. Φυσικά τίποτε δεν εξηγείται τόσο απλά, επειδή αυτή η αναλογία δεν ανταποκρίνεται στη γενική στατιστική του συσχετισμού του αριθμού των πιστών έναντι του αριθμού των ανθρώπων, που διάκεινται κατά της Εκκλησίας. Εμείς όμως πρέπει να αντιτάξουμε το θετικό σε ό,τι αρνητικό υπάρχει στο Διαδίκτυο και κυρίως, το θετικό δεν πρέπει να είναι τεχνητό, χυδαίο, προσβλητικό, αλλά να είναι καλλιεργημένο, δημιουργικό, εποικοδομη-τικό και πνευματικό. Αυτό είναι το καθήκον των ΜΜΕ μας σήμερα.

…Η δική μας ορθόδοξη κοινότητα στη σφαίρα της ενημέρωσης, τόσο κεντρικά, όσο και κατά τόπους, πρέπει να κατανοεί με σαφήνεια, τι αποτελεί προτεραιότητα και να επιλέγει ειδήσεις με υψηλά κριτήρια. Κάθε άλλο παρά μας χρειάζεται να διαδίδουμε κάποιες «καυτές» ειδήσεις, οι οποίες κάποτε διαρρέονται σκοπίμως, ειδικά στον χώρο του Διαδικτύου, με σκοπό να προσβάλλουν κάποιον. Δεν ξέρω κατά πόσο είναι σωστό να εμπλεκόμαστε σε συζήτηση με εκείνους, που κανένα επιχείρημα δεν μπορεί να τους πείσει. Μηδὲ βάλητε τοὺς μαργαρίτας ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων, είπε ο Κύριος  (Μτθ. 7,6). Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει και να απαντάμε σε επαρκώς υψηλό διανοητικό και πολιτισμένο επίπεδο. 

Η παρουσία μας στη ζωή της κοινωνίας και των ΜΜΕ προκαλεί συχνά αβάσιμη κριτική. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν πρόκειται για άγνοια, αλλά για εσκεμμένη άρνηση του δικαιώματος των πιστών, να υπερασπίζονται τις απόψεις τους στο δημόσιο χώρο. Αυτός ο πόλεμος κατά της   Εκκλη-σίας δεν είναι κάτι απρόσμενο για τους χριστιανούς. Και πρέπει να είμαστε πνευματικά και επαγγελματικά έτοιμοι να υπερασπιστούμε τη Μητέρα Εκκλησία, ενθυμούμενοι την ίδια στιγμή ότι τόσο στον κόσμο εν γένει, όσο και στο χώρο των μέσων ενημέρωσης, εχθρός μας δεν είναι ο άνθρωπος, αλλά ο εχθρός του ανθρώπινου γένους. Καταπολεμώντας την αμαρτία με όλα τα διαθέσιμα μέσα, πρέπει να επιδιώ-κουμε όχι την ταπείνωση, αλλά τη διόρθωση των αντιπά-λων μας. Με τη βοήθεια του Θεού πολλές φορές εχθροί της Εκκλησίας γίνονταν ιεροκήρυκες της αλήθειας και πιστεύ-ουμε ότι αυτό είναι δυνατό και στις ημέρες μας. Για αυτό ακριβώς ο ορθόδοξος άνθρωπος πρέπει να παρεμβαίνει σε μια συζήτηση με αξιοπρέπεια, κατανοώντας ότι από το τι και πώς θα το πει, θα κρίνουν τις πεποιθήσεις και τη θρη-σκευτικότητα του.

Θέλω να πω για άλλη μια φορά πως αυτό δεν σημαίνει αποφυγή των προκλήσεων. Αλλά η απάντησή μας διανοη-τικά, πνευματικά, πολιτισμικά πρέπει να είναι μια τάξη μεγέ-θους υψηλότερη από τις επιθέσεις. Τότε, τουλάχιστον, θα είμα-στε ειλικρινείς ενώπιον του Θεού και ενώπιον της Εκκλησίας και κατόπιν θα παραδώσουμε τα πάντα στα χέρια του Θεού. Πρέπει όμως να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας, ώστε ο λόγος του Θεού να φτάσει σήμερα στις καρδιές των ανθρώ-πων, συμπεριλαμβανομένων και των εχθρών μας.

Ομιλία στην τελετή λήξης του 5ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ορθοδόξων ΜΜΕ «Πίστη και Λόγος», Μόσχα, 31 Οκτωβρίου 2012

Αν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά όσα γράφονται για την Εκκλησία σήμερα, όλες οι μεγάλες επιθέσεις βασίζονται σε μύθους. Ένας μύθος είναι η «συγχώνευση» της Εκκλησίας με το κράτος, ο μύθος του «κληρικαλισμού» της κοινωνίας μας, άλλος μύθος είναι ο «αμέτρητος πλούτος» της Εκκλησίας. Παρεμπιπτό-ντως, και οι δύο αυτοί μύθοι χρησιμοποιήθηκαν και κατά τον επαναστατικό αγώνα στις αρχές του 20ού αιώνα. Τίποτε καινούριο δεν υπάρχει. Από αυτή την άποψη η σκέψη των αντιπάλων μας κατά κάποιο τρόπο πάσχει από πενία δημιουργικότητας, γι’ αυτό επαναλαμβάνουν τα ίδια και ίδια μαθήματα. 

Συνάντηση με τους μετέχοντες στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Ορθοδόξων ΜΜΕ «Πίστη και Λόγος», Μόσχα, 31 Οκτωβρίου 2012

Στην εποχή μας, όπως και σε περασμένες εποχές, εμφανίζονται διάφοροι σοφοί, φιλόσοφοι και πολιτικοί. Σήμερα η πολιτική σκέψη συχνά λαμβάνει ισχυρή οικο-νομική υποστήριξη. Οι άνθρωποι, συνδυάζοντας πολιτικές και φιλοσοφικές απόψεις, διαμορφώνουν το πρόσωπο του σύγχρονου πολιτισμού. Κι εμείς οι πιστοί βλέπουμε πόσο πολλά επικίνδυνα, αμαρτωλά στοιχεία, καταστροφικά για τον άνθρωπο υπάρχουν σ’ αυτόν τον πολιτισμό. Δεν είναι δική μας δουλειά να επικρίνουμε κοσμικούς ανθρώπους,  αλλά μπορούμε και πρέπει να συγκρίνουμε αυτά που λένε, με το Λόγο του Θεού.

 Όπως ο Χριστός, έτσι κι εμείς, η Εκκλησία, δεν εκφωνούμε δικά μας λόγια, προερχόμενα από τη δική μας σοφία. Και ο Πατριάρχης δεν σας μιλά εξ ονόματος του ιδίου και δεν επικα-λείται τον εαυτό του, αλλά στον Κύριο, στο Λόγο του Θεού, που φυλάσσεται στην Εκκλησία. Αυτή την διατήρηση του Θείου Λόγου εμείς την ονομάζουμε Παράδοση της Εκκλησίας. Αυτή η Παράδοση αποτελεί κριτήριο της αλήθειας. Το χρησιμοποι-ούμε παντού, σε ό,τι συμβαίνει σήμερα στην κοινωνία και τον άνθρωπο, και προσδιορίζουμε πού βρίσκεται η αλήθεια και πού το ψεύδος, πού βρίσκεται η αμαρτία και πού η αγιότητα.

Και ανεξάρτητα από το πώς δικαιολογούν την αμαρτία, επικαλούμενοι την ανθρώπινη ελευθερία, στις «ορθές» μορ-φές του πολιτικού συστήματος, εμείς παρ’ όλ’ αυτά πάντα λέμε και θα ξαναλέμε ότι η αμαρτία, είναι αμαρτία. Θα λέμε, προσελκύοντας τα πυρά της κριτικής, αρνητικά σχόλια, προκαλώντας να πολεμήσουν μαζί μας ανθρώπους πανί-σχυρους, που έχουν  χρήματα και την ικανότητα να επηρε-άσουν τα ΜΜΕ. Εμείς κηρύττουμε την αλήθεια του Θεού γιατί δεν έχουμε τίποτα άλλο. Αμέσως μόλις αρχίσουμε να μιλάμε για λογαριασμό μας, να προσαρμοζόμαστε στη μόδα, στα γούστα και στα λόγια των ισχυρών αυτού του κόσμου,  μια τέτοια Εκκλησία σε κανέναν δεν θα χρειάζεται. Οι άνθρωποι χρειάζονται την Εκκλησία, μόνο επειδή υπάρχει, σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου, στῦλος καὶ ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας (1 Τιμ. 3, 15).

Ομιλία μετά τη Θεία Λειτουργία στην Πιούχτιτσκι Σταυροπηγιακή Μονή, 15 Ιουνίου 2013

Στην εποχή μας πολλά λέγονται για τους επικοινω-νιακούς πολέμους, στους οποίους συχνά επιχειρούν να εμπλέξουν και την Εκκλησία. Για εμάς είναι το ίδιο, σαν να συμμετάσχουμε στον αγώνα για πολιτική εξουσία, την οποία δεν διεκδικήσαμε ποτέ.

Όμως η μη συμμετοχή μας σε αυτούς τους πολέ-μους, δεν μας απαλλάσσει από την ευθύνη να υπε-ρασπιζόμαστε την αλήθεια, να υπερασπιζόμαστε όσους αδίκως θίγονται, να είμαστε ἕτοιμοι δὲ ἀεὶ πρὸς ἀπο-λογίαν παντὶ τῷ αἰτοῦντι ὑμᾶς λόγον περὶ τῆς ἐν ὑμῖν ἐλπίδος (1 Πετ. 3,15). Αυτό είναι λοιπόν, που πρέπει να έχουμε κατά νου, όταν συμμετέχουμε σε συζητήσεις στο χώρο των μέσων ενημέρωσης. 

Και το πιο σημαντικό, που σας παροτρύνω να θυμό-μαστε, είναι ότι η κοινωνία περιμένει από εμάς να είμα-στε  τύπος (1 Τιμ. 4, 12), μαρτυρώντας την Αλήθεια του Χριστού με τη ζωή και το προσωπικό μας παράδειγμα. Οι άνθρωποι δικαιολογημένα θέλουν να μας βλέπουν ως παραδείγματα αρετής, αγάπης και συμπόνιας. Αυτό μας προσδίδει μια ευθύνη, που καλούμαστε ταπεινά να αναλάβουμε. Χωρίς πίστη στο χριστιανικό και ποι-μαντικό καθήκον, καμία ενημερωτική δραστηριό-τητα, ακόμη και η πιο μελετημένη, δεν θα αποφέρει καρπούς. 

Εισήγηση στη Σύνοδο της Ιεραρχίας του 2013,  Μόσχα, 2 Φεβρουαρίου 2013

Σήμερα οι πιστοί αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες. Ζούμε σε έναν κόσμο, όπου η αλήθεια συγχέεται με το ψέμα, όπου κάποιες φορές ακόμα και τα πιο ειλικρινά και αξιοπρεπή συνθήματα χρησιμοποιούνται για να δικαιολογήσουν το κακό. Πρόσφατα, γίναμε μάρτυρες των τραγικών γεγονότων στη Γαλλία, όταν εκτελέστη-καν απολύτως αθώοι άνθρωποι (σ.σ. Η τρομοκρατική επί-θεση στα γραφεία του γαλλικού εβδομαδιαίου περιοδικού Charlie Hebdo στις 7 Ιανουαρίου 2015, η οποία στοίχισε τη ζωή 12 ανθρώπων. Το περιοδικό είχε προηγουμένως δημοσιεύσει γελοιογραφίες του Ισλάμ και του Προφήτη Μωάμεθ).

Ποιος δεν νοιώθει πόνο στην καρδιά για την δολοφονία αθώων ανθρώπων; Και ταυτόχρονα, δεν μπορούμε να μη συμπάσχουμε με τα βάσανα πολύ μεγαλύτερου αριθμού, εντελώς αθώων ανθρώπων, που πεθαίνουν σε άλλα μέρη. Πρώτα απ΄ όλα, εννοώ τη γη του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ (σ.σ. στην Ανατο-λική Ουκρανία), όπου σήμερα χύνεται αίμα. Και επομένως είναι φυσιολογικό το συναίσθημα που κυριεύει έναν κανονικό άνθρωπο, η επιδίωξη να αντισταθεί σε ό,τι προκαλεί αυτά τα αθώα θύματα.

Όμως οι υποχθόνιες περιπλοκές του κόσμου τούτου, ακόμη και με προφανή ανθρώπινα συναισθήματα, όπως η αλληλεγ-γύη  στα αθώα θύματα, δημιουργούν ένα είδος τρομακτικού και αμαρτωλού καμβά. Πώς ήταν δυνατόν να συμπλεύσουν σε μια διαμαρτυρία άνθρωποι, οι οποίοι συμπονούν τα θύματα της τρο-μοκρατίας με εκείνους, που υπερασπίζονταν και δικαιολογούσαν πράξεις τρομερής ιεροσυλίας;! Νομίζω ότι σχεδόν κανένας, από όσους παρίστανται σε αυτόν τον ναό, δεν έχουν δει τις δημοσιευ-μένες στο ίδιο έντυπο, ιερόσυλες γελοιογραφίες για τον Θεό και την Αγία Τριάδα, οι οποίες είναι ακόμη πιο αηδιαστικές και άσε-μνες από εκείνες που προκάλεσαν τις διαμαρτυρίες μεταξύ των μουσουλμάνων. Γι’ αυτό και σήμερα όταν λέμε «όχι» στην τρο-μοκρατία, στις δολοφονίες, στη βία, λέμε επίσης «όχι» και στην προσπάθεια συγκεκριμένων ομάδων να προσβά-λουν τα θρησκευτικά αισθήματα των πιστών.

Ευγνωμονώ τον Θεό, που ο λαός μας δεν παρασύρθηκε από επικίνδυνες ιδέες, όπως ότι δήθεν έχουμε το δικαί-ωμα να διαπράττουμε οποιαδήποτε ασέβεια, στο όνομα της ελεύθερης επιλογής του ανθρώπου. Όχι, η ελευθερία τελειώνει εκεί όπου  αρχίζει η ανθρώπινη απρέπεια, η χυδαιότητα, η ακολασία, η καταστροφή της ηθικής φύσης του ανθρώπου. Και, μιλώντας σήμερα για ηρωισμό, μιλάμε μεταξύ άλλων για την ικανότητα των ανθρώπων να ζουν ενεργοποιώντας τη δική τους λογική, να τρέφονται από τις πηγές των ηθικών αισθημάτων και να είναι σε θέση να διατηρούν την πίστη τους, προστατεύοντας τους οικείους τους από απειλές, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που προέρχονται από την τρομοκρατία. 

Ομιλία κατά την ημέρα μνήμης της μάρτυρος Τατιανής μετά τη Λειτουργία στον καθεδρικό ναό του Σωτήρος Χριστού, Μόσχα, 25 Ιανουαρίου 2015