Ο Άγιος Θεοφάνης ο Ομολογητής γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη σε μια ευσεβή και ευγενή οικογένεια. Ο πατέρας του Θεοφάνη ήταν συγγενής του Βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντα του Ισαυρίου (717-741). Τρία χρόνια μετά τη γέννηση του Φεοφάν, ο πατέρας του πέθανε, αφήνοντας την οικογένειά του στην φροντίδα του ίδιου του αυτοκράτορα. Ο φεοφάν μεγάλωσε στην αυλή και έγινε αξιωματούχος του αυτοκράτορα Λέοντα του Χαζάρου (775-780). Η θέση του απαιτούσε να παντρευτεί. Σε συμφωνία με τη νύφη του, ο Θεοφάν διατήρησε την αγνότητά του, γιατί στην ψυχή του ωρίμασε η επιθυμία να υιοθετήσει μια μοναστική εικόνα. 
Αφού επισκέφθηκε κάποτε μοναστήρια με τη σύζυγό του στην περιοχή της Σιγρίας (Μικρά Ασία), ο Θεοφάν συναντήθηκε με τον οραματιστή γέροντα Γρηγόριο Στρατίγιο, ο οποίος προέβλεψε στη σύζυγο του Θεοφάν ότι ο σύζυγός της θα απονεμηθεί το στέμμα του μάρτυρα. Μετά από λίγο καιρό, η σύζυγος του Θεοφάνη έγινε μοναχή σε ένα από τα μοναστήρια της Βιθυνίας και ο Θεοφάνης πήρε μοναστικούς όρκους από τον Γέροντα Γρηγόριο. Με την ευλογία του γέροντα, ο Θεοφάν ίδρυσε ένα μοναστήρι στο νησί Καλονίμ στη θάλασσα του Μαρμαρά και κλείστηκε σε ένα κελί, αντιγράφοντας βιβλία. Ο Feofan πέτυχε υψηλή κυριαρχία σε αυτή τη δραστηριότητα. 
Τότε ο Άγιος Θεοφάνης ίδρυσε ένα άλλο μοναστήρι στην περιοχή του Σιγρίου, σε ένα μέρος που ονομάζεται "Μεγάλο Χωριό", και έγινε ηγούμενος του. Ο ίδιος ο μοναχός συμμετείχε σε όλα τα μοναστικά έργα και ήταν ένα παράδειγμα επιμέλειας και ηρωικών πράξεων για όλους. Τιμήθηκε από τον Κύριο με το δώρο της θαυματουργίας: θεράπευσε ασθένειες, έδιωξε δαίμονες. Το 787, η έβδομη Οικουμενική Σύνοδος συνεδρίασε στη Νίκαια, η οποία καταδίκασε την αίρεση της εικονομαχίας. Ο Άγιος Θεοφάνης κλήθηκε επίσης στο Συμβούλιο. Έφτασε με μπαλωμένα κουρέλια, αλλά έλαμψε με εμπνευσμένη σοφία επιβεβαιώνοντας τα δόγματα της αληθινής Ορθοδοξίας.
Σε ηλικία 50 ετών, ο μοναχός αρρώστησε σοβαρά και υπέφερε σοβαρά μέχρι το θάνατό του. Στο θάνατό του, ο μοναχός εργάστηκε αδιάκοπα: έγραψε τη Χρονογραφία, την ιστορία της Χριστιανικής Εκκλησίας από το 285 έως το 813. Αυτό το έργο εξακολουθεί να αποτελεί πολύτιμη πηγή για την ιστορία της Εκκλησίας.
Μετά την ένταξη του αυτοκράτορα Λέοντα του Αρμένιου (813-820), όταν ο άγιος ήταν ήδη πολύ γέρος, η εικονομαχία ξανάρχισε. Ο Άγιος Θεοφάν αναγκάστηκε να δεχτεί την αίρεση, αλλά αντιτάχθηκε σθεναρά σε αυτό και φυλακίστηκε. Το μοναστήρι του, το μεγάλο χωριό, κάηκε. Αφού έμεινε στη φυλακή για 23 ημέρες, ο μοναχός εξομολογητής πέθανε (+ 818). Μετά το θάνατο του κακού αυτοκράτορα Λέοντα του Αρμένιου, αποκαταστάθηκε το μοναστήρι του Μεγάλου Χωριού και μεταφέρθηκαν εκεί τα ιερά λείψανα του εξομολογητή.