Πριν από μερικές δεκαετίες όταν μιλούσαμε για τις εξαρτήσεις που βλάπτουν τον άνθρωπο εννοούσαμε συνήθως τον αλκοολισμό και την χρήση των ναρκωτικών, αλλά σήμερα οι ειδικοί και οι εμπειρονγώμονες χτυπάνε καμπάνα υποδεικνύοντας τις εξαρτήσεις από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια on-line, από το Ίντερνετ και από τις διάφορες ψυχολογικές και «εσωτερικές» πρακτικές και πολλά άλλα. Σε τι οφείλεται αυτό και έχει άραγε αυτό το πρόβλημα πνευματικές ρίζες; Για όλα αυτά μιλάει ένας γνωστός επιστήμονας που ειδικεύεται σε διάφορα θέματα παραθρησκευτικών κινημάτων και σύγχρονων βλαβερών εξαρτήσεων, ένας κοινωνικός παράγοντας, ο πρωθιερέας Αλέξανδρος Νοβοπάσιν.

Πρόσφατα συνάντησα μια ενδιαφέρουσα πληροφορία: πάνω από 40 τοις εκατό των κάτοικων της Ρωσίας υποφέρουν από μια ή άλλη εξάρτηση: αλκοόλ, ναρκωτικά, νικοτινική, τυχερά παιχνίδια και άλλα είδη εξάρτησης. Αυτά τα άλλα είδη είναι τόσα πολλά ώστε μπορώ να ισχυριστώ ότι όλοι οι άνθρωποι είναι εξαρτημένοι. Κάποιος δεν μπορεί να αρνηθεί τις σοκολάτες (σοκολατομανείς), κάποιοι από τον καφέ (καφεδομανείς), κάποιοι τρελαίνονται με τις αγορές (αγοραμανείς-ωνιομανείς), κάποιοι ακολουθώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής κάνουν διάφορες δίαιτες, παίρνουν διάφορα διατροφικά συμπληρώματα και αμφίβολα τρόφιμα. Επίσης υπάρχουν κάποιοι που δεν μπορούν να ζουν χωρίς δουλειά (εργασιομανείς). Μπορείτε να μου αντιπείτε ότι πολλά από αυτά είναι μόνο οι συνήθειες, βλαβερές ή ωφέλιμες, δεν έχει σημασία. Είναι συνήθειες. Όμως, αν ένας άνθρωπος έχει συνηθίσει στα ναρκωτικά, δεν μπορεί να ζει χωρίς αυτά, ποια διαφορά έχει αυτή η συνήθεια από μια εξάρτηση; Πού είναι το όριο μεταξύ των δύο αυτών των ορισμών;

Οι ιερείς επικοινωνούν συχνά με τους εξαρτημένους ανθρώπους. Έχω ασχοληθεί με τις έρευνες των βλαβερων εξαρτήσεων για πολλά χρόνια. Είχα ξεκινήσει από τις παραθρησκευτικές οργανώσεις. Κάθε μέρα επικοινωνώ με τα θύματα των παραθρησκευτικών ομάδων που υπέφεραν όχι μόνο οικονομικά, αλλά και ψυχολογικά. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους είναι εξαρτημένοι από την ιδεολογία των παραθρησκευτικών ομάδων, και η εξάρτηση τους είναι τόσο έκδηλη ώστε δεν φαντάζονται τη ζωή τους χωρίς μια τέτοια ομάδα. Ένας γνωστός Ρώσος ψυχίατρος, ιατροδικαστής και καθηγητής ο Θεόδωρος Κοντράτιεφ συσχετίζει την εξάρτηση από τις παραθρησκευτικές ομάδες με την εξαρτηση από τα ναρκωτικά επειδή και οι δύο καταστρέφουν τη ζωή ενός ανθρώπου. Γι’ αυτό όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι με τα προβλήματα των εθισμένων στα ναρκωτικά δεν «απαρνήθηκα» την πάλη εναντίον των παραθρησκευτικών ομάδων επειδή και οι δύο είναι εξαρτήσεις.

Υπάρχουν διάφορες εξαρτήσεις, ακόμα και οι πιο ασυνήθιστες. Για παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι δεν αντέχουν την απόλυτη σιγή, στην σιγή σε αυτούς διαμορφώνεται μια κατάσταση αγωνίας, η οποία περνάει σύντομα από τον θόρυβο της πόλης, από την δυνατή μουσική και απλά από το ενεργοποιημένο ραδιόφωνο ή τηλεόραση. Μερικοί επίσης αποκτούν την εξάρτηση από τις τηλεοτικές σειρές. Μπορείτε να μου αντιπείτε ότι υπάρχουν οι άνθρωποι που διαβάζουν πολύ, είναι άραγε εξαρτημένοι; Αν διαβάζουν συνέχεια τα επιπόλαια αστυνομικά ή ερωτικά μυθιστορήματα, τότε είναι εξαρτημένοι από την ανάγνωση της λογοτεχνίας ενός χαμηλού επιπέδου. Αν δοκιμάσετε να τους την στερήσετε θα υποφέρουν από μια ψυχοσωματική διαταραχή, όχι και τόσο έντονη και μακρόχρονη όπως συμβαίνει μετά το κόψιμο της χρήσης των ναρκωτικών, του αλκοόλ, του τσιγάρου, αλλά θα είναι διαταραχή.

Υπάρχει ακόμα μια τεράστια ομάδα των εξαρτημένων δηλαδή των ατόμων που έχουν μια υπερβολική αγωνία για το πρόβλημα των αγαπημένων τους με την κατάχρηση του αλκοόλ. Για αυτούς είναι χαρακτηριστικοί οι ρόλοι του «σωτήρα»,του «θύματος», του «παιδαγωγού», και αυτοί οι ρόλοι μετατρέπονται στην στάση της ζωής τους επειδή κυριολεκτικά ζουν αυτούς τους ρόλους. Είναι επίσης μια εξάρτηση.

Πρόσφατα άρχισαν να μιλούν σοβαρά για την διαδικτυακή εξάρτηση.

Αυτό το θέμα δεν είναι καινούριο. Τα πρώτα δημοσιεύματα για την διαδικτυακή εξάρτηση εμφανίστηκαν μερικά χρόνια πριν όταν αποδείχθηκε ότι το Ίντερνετ γίνεται μια από τις κύριες πηγές των πληροφοριών. Το πρόβλημα ήταν και παραμένει πολύ σοβαρό. Επιπλέον οι εμπειρογνώμονες δίνουν μια απογοητευτική πρόβλεψη. Μια έντονη ροή πληροφοριών δεν μπορεί να μην επιδρά αρνητικά στην ψυχική υγεία ενός ανθρώπου. Το Ίντερνετ «βράζει» από διάφορα είδη πληροφοριών. Μια πληροφορία συχνά είναι μονόπλευρη, αμφισβητήσιμη, ελλειπτική, οι διάφορες πληροφορίες αντιφάσκουν μεταξύ τους. Δεν μιλώ για τις ψεύτικες πληροφορίες, τα λεγόμενα «fake news». Καλύτερα να μην τα διαβάζει καθόλου κανείς και μερικοί κάνουν έτσι, αλλά όχι όλοι.

Κάποιος εθίζεται και ως αποτέλεσμα, είναι αναγκασμένος συνέχεια, βρίσκοντας στα μέσα συγκοινωνίας, στο εκπαιδευτικό ίδρυμα, στη δουλειά, στο διάλειμμα, στην τουαλέτα, αμέσως μετά το ξύπνημα, στα μεσάνυχτα και λοιπά, να μπαίνει το Ίντερνετ για να πάρει μια άλλη δόση των πληροφοριών και να παρακολουθεί ατέλειωτες σειρές των ειδήσεων. Χρησιμοποιώ ακριβώς αυτή τη λέξη: «δόση», επειδή αν δεν την πάρει ο άνθρωπος, θα αρρωστήσει όπως ένας ναρκομανής. Η πληροφορία γίνεται το ναρκωτικό του. Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες είναι σοβαρές, επειδή η κριτική σκέψη αυτών των ανθρώπων διαταράσσεται, αυτοί χάνουν την ικανότητα να αναλύουν πληροφορίες και συνεπώς χειραγωγούνται πολύ εύκολα. Γίνονται ευάλωτοι και μπορούν να γίνουν επικίνδυνα εργαλεία στα χέρια αδίστακτων ατόμων ακόμα και των εγκληματιών.

Τέτοιοι άνθρωποι στερημένοι της ικανότητας να σκέφτονται σωστά δηλαδή να συλλογίζονται, γίνονται δώρο της μοίρας για διάφορους απατεώνες, τους λεγόμενους «υπεραισθητικούς», μάγους, αστρολόγους, θεραπευτές, ηγέτες των παραθρησκευτικών κοινοτήτων και των ολοκληρωτικών ομάδων, ακόμα και των τρομοκρατικών οργανώσεων. Έτσι αποδεικνύεται ότι μια εξάρτηση πληροφορικής μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε μια άλλη εξάρτηση από τις καταστρεπτικές οργανώσεις.

Οι εμπειρογνώμονες ξέρουν ότι από την επίδραση των περιπτώσεων ή των ειδικών που κατέχουν διάφορες ειδικές ψυχοτεχνικές (αυτές οι ψυχοτεχνικές χρησιμοποιούνται αρκετά αποτελεσματικά στις ολοκληρωτικές ομάδες για την προσέλκυση των νέων οπαδών) η αλλαγή των εξαρτήσεων πραγματοποιείται πολύ σύντομα. Δηλαδή ενας άνθρωπος που έχει μια εξάρτηση γίνεται ανοιχτός για τις άλλες εξαρτήσεις, οι οποίες μπορούν να εναλλάσσονται, αλλά και να συνδέονται, να συμπληρώνουν η μία την άλλη. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων. Για παράδειγμα ένας εξαρτημένος άνθρωπος παίρνει ταυτόχρονα και ναρκωτικά και οινοπνευματώδη ποτά. Ή δεν μπορεί να ζει χωρίς δουλειά πίνοντας παυτόχρονα μέχρι τριάντα καφέδες την ημέρα.

 Όπως είχα πει, υπάρχουν πολλά είδη εξαρτήσεων, και αυτό το γεγονός προκάλεσε την ανάγκη να διαμορφωθεί μια καθολική προσέγγιση στην καταπολέμηση αυτής της επικίνδυνης σύγχρονης απειλής. Αυτή η προσέγγιση υποποιείται στα πλαίσια μιας νέας επιστημονικής έρευνας η οποία εκπονήθηκε στο κρατικό γλωσσολογικό πανεπιστήμιο της Μόσχας από τον γνωστό Ρώσο θρησκειολόγο, διδάκτορα ιστορίας, καθηγητή Ρωμάν Συλάντιεφ.

Οι αιτίες των καταστρεπτικών εξαρτήσεων πρέπει να αναζητούνται στην πνευματική κατάσταση ενός ανθρώπου. Υπάρχουν πανανθρώπινες ηθικές αξίες τις οποίες απαγορεύεται να παραβαίνει κανείς επειδή μια τέτοια παραβίαση συχνά συνεπάγεται πολύ σοβαρές συνέπειες, ίδιαίτερα όταν ο λόγος γίνεται για την παραβίαση των πνευματικών και θρησκευτικών εντολών. Ως ένας ορθόδοξος ιερέας ισχυρίζομαι ότι η θρησκευτικότητα, η πίστη στον Χριστό, ο εκκλησιασμός δημιουργούν μια ισχυρή ανθεκτικότητα στις διάφορες εξαρτήσεις και αν όμως διαμορφωθούν δίνουν δύναμη για την αποτελεσματική καταπολέμηση τους.

Μερικοί λένε: αυτό δεν είναι άραγε η μετάβαση από μια εξάρτηση στην άλλη, δηλαδή στην εξάρτηση από την ορθόδοξη πίστη; Η απάντηση μου είναι η εξής. Η πίστη στον Χριστό κινεί τον άνθρωπο να συνδέσει εκούσια τον εαυτό του με τα δεσμά της αγάπης προς Αυτόν, να γίνει ένας δούλος Του, να γίνει ένας δούλος της Αγάπης, η οποία είναι ο Θεός και όχι ένας δούλος της αμαρτίας, η οποία είναι οποιαδήποτε εξάρτηση. Έτσι ο άνθρωπος αποκτά την απόλυτη ελευθερία εν Χριστώ και απαλλάσσεται από την αμαρτία. Αυτή η διαδικασία μπορεί να κρατήσει πολύ χρόνο επειδή ο άνθρωπος, που είναι βυθισμένος στην αμαρτία ή έχει τάση προς την αμαρτία, είναι ολιγόπιστος. Αλλά εάν έχει διάθεση «ο Κύριος τα έργα παραδέχεται και τις διαθέσεις χαιρετά», τότε με την βοήθεια του Θεού όλα είναι δυνατά.