Στα πλαίσια του θέματός μας για το πώς να μεγαλώσουμε ένα μορφωμένο άτομο – υπάρχει άλλη μία σημαντική πτυχή – θρησκευτική. Ποιοι είναι οι στόχοι των χριστιανών γονιών; Ποιες επιπρόσθετες δυσκολίες και πόροι υπάρχουν; Περί αυτού ο Βιτάλι Καπλάν συζητά με τον πρωθιερέα Βλαντίμιρ Σαφορόστοβ του ναού Ζνάμενσκι στην πόλη Κρασνογκόρσκ, ο οποίος είναι και Διευθυντής του ορθόδοξου γυμνασίου του Αγίου Γεωργίου. 

    • Πατήρ Βλαντίμιρ, προτείνω να ξεκινήσουμε από τα πιο συνηθισμένα λάθη των εκκλησιαζόμενων γονιών. Έχουν όλη την όρεξη να δώσουν στα παιδιά καλή μόρφωση, ωστόσο κάτι δεν κάνουν καλά. Τι όμως; 

    • Στις μέρες μας στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένου και του εκκλησιαστικού περιβάλλοντος, υπάρχει η αντίληψη, ότι το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα διαλύεται πλήρως. Η δική μου γνώμη είναι ότι δεν πρέπει να υποκύπτουμε σε αυτές τις διαθέσεις. Όντως, υπάρχουν προβλήματα, ωστόσο δεν έχουν καταστραφεί τα πάντα. Στα κανονικά δημόσια σχολεία υπάρχουν πολλοί εξαιρετικοί δάσκαλοι, υπάρχουν ταλαντούχοι ευσυνείδητοι διευθυντές. Επομένως, δεν υπάρχει λόγος να παθαίνουμε πανικό (εξάλλου, αυτός ο γονικός πανικός επηρεάζει πολύ αρνητικά τα παιδιά).

Και φυσικά, δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους δασκάλους (ακόμα και αυτούς που είναι ατελείς) ως εχθρούς μας. Αντιθέτως, πρέπει όσο πιο ενεργά γίνεται να συνεργαζόμαστε μαζί μ’αυτούς και με τη διεύθυνση του σχολείου, πρέπει να υποστηρίζουμε ό,τι καλό υπάρχει στο σύστημα της μέσης εκπαίδευσης.       

Άλλο ένα λάθος, που όντως πιο χαρακτηριστικό για τους πιστούς – είναι ο ασυμβίβαστος αγώνας ενάντια στο ενδιαφέρον των παιδιών προς τις υψηλές τεχνολογίες – τα γκάτζετ, τα τηλέφωνα, το διαδίκτυο, τα παιχνίδια στον υπολογιστή. Όντως, ξέρουμε σε ποιους χώρους υπάρχουν οι πνευματικοί κίνδυνοι, ωστόσο δεν μπορούμε αυτούς τους κινδύνους να τους αντιμετωπίζουμε ως απόλυτους. Οι γονείς που από τις ορθόδοξες απόψεις είναι έτοιμοι να απαγορέψουν στο παιδί τους τα πάντα, κινδυνεύουν κάποια στιγμή να χάσουν τελείως την επικοινωνία μαζί του.        

Άδικο έχουν και εκείνοι οι γονείς που περνάνε στο παιδί τους τέτοιες απόψεις σαν: «αν δεν θα είσαι καλός μαθητής, θα πας να καθαρίζεις τους δρόμους ή θα σε πάρουν φαντάρο (ξεχνώντας εκείνη τη στιγμή ότι κάποιος πρέπει να συντηρεί την καθαριότητα, ενώ η στρατιωτική θητεία αποτελεί την εντελώς απαραίτητη μορφή υπηρέτηση προς την Πατρίδα). Εκτός του ότι μέσω αυτών των κηρυγμάτων δεν υπάρχει περίπτωση να πετύχουν τον στόχο, περνάνε και λανθασμένα μηνύματα. Από τη Σοβιετική εποχή επικρατεί η άποψη ότι ένας άνθρωπος πάση θυσίας πρέπει να αποκτά ανώτατη εκπαίδευση και ότι οι γονείς με κάθε μέσο πρέπει να «χώσουν» το βλαστάρι τους σε ένα Πανεπιστήμιο. Ωστόσο, όλοι οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί – σε κάποιον η ανώτατη εκπαίδευση είναι όντως απαραίτητη για να μπορεί να αναδείξει τα ταλέντα του, ενώ σε κάποιον μπορεί να καταστρέψει όλη του τη ζωή, αναγκάζοντάς τον να ασχοληθεί με ένα επάγγελμα που δεν του αρέσει. Η ανώτατη εκπαίδευση δεν εκτιμάται από μόνη της, αλλά ως την επιβεβαίωση της υψηλής κοινωνικής τάξης. Ωστόσο, από τη χριστιανική άποψη αυτές οι φιλοδοξίες αποτελούν σημάδι πνευματικής πάθησης και αντιμετωπίζονται ως υπεροψία και ματαιοδοξία. 

Άλλο ένα λάθος αποτελεί η επιθυμία να στείλουμε το παιδί σε κάποιο ορθόδοξο σχολείο ή γυμνάσιο. Αυτό δεν είναι καθόλου απαραίτητο! Ο γιος μου, για παράδειγμα, σπουδάζει σε ορθόδοξο γυμνάσιο, ενώ η κόρη μου σε ένα κανονικό σχολείο. Και τα τέσσερα παιδιά του πατήρ Κωνσταντίν Οστρόβσκι του αρχιπρεσβυτέρου μας πήγαιναν σε κανονικό σχολείο και όλα έγιναν αξιόλογοι άνθρωποι. Επαναλαμβάνω – η βάση της ανατροφής είναι η οικογένεια. Και για τους πιστούς ανθρώπους είναι επίσης και η Εκκλησία ως ένα σχολείο της αγάπης. 

Άλλο παρόμοιο λάθος – είναι να κλειστείς στο εκκλησιαστικό περιβάλλον χωρίς να συνεργάζεσαι με κανένα τρόπο με καλούς ανθρώπους που είναι όμως μακριά από την Πίστη. Αυτή η συνεργασία είναι εντελώς απαραίτητη για τους σκοπούς της εκπαίδευσης. Δυστυχώς, υπάρχουν γονείς που φοβούνται τα πάντα και είναι έτοιμοι να κρατήσουν το παιδί μέσα στους τέσσερις τοίχους αρκεί να μην πάει σε εξωσχολική δραστηριότητα όπου ο δάσκαλος είναι άπιστος. Δόξα τω Θεώ, στην Εκκλησία υπάρχουν σχετικώς λίγοι άνθρωποι με τέτοιες αντιλήψεις.

Επίσης, τυχαίνει κάποιες φορές οι πιστοί να υποτιμάνε τη σημασία των μαθημάτων γενικής εκπαίδευσης. Σκέφτονται: «γιατί την θέλουμε αυτή τη Φυσική, την Άλγεβρα, αυτά τα Αγγλικά… αρκεί να γίνει σωστός και εκκλησιαζόμενος άνθρωπος όταν μεγαλώσει! Πρέπει να πω ότι γι’αυτό δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη αμετάβλητη απάντηση. Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις – για παράδειγμα, όταν ένα παιδάκι έχει σοβαρή καθυστέρηση ανάπτυξης (αυτό αφορά ιδιαίτερα τα υιοθετημένα παιδιά) δεν χρειάζεται να το βασανίζουμε με τα ημίτονα, ούτως ή άλλως δεν θα βγει τίποτα απ’αυτό… όμως ένα τέτοιο παιδί χρειάζεται να ασχοληθούν μαζί του και να τον βοηθήσουν να μπορέσει να φτάσει αν όχι το μέσο σχολικό επίπεδο, τότε το καλύτερο επίπεδο βάση των δυνατοτήτων του. Σε αυτήν την περίπτωση οι γονείς θα χρειαστούν τη βοήθεια των παιδαγωγών και στην δική μας ενορία ήδη προσπαθούμε να βρούμε μια γενικευμένη λύση στο πρόβλημα αυτό. Ωστόσο, όταν μιλάμε για ένα υγειές παιδί, οι γονείς του οποίου αρνούνται να δεχτούν τη σημαντικότητα των μαθημάτων γενικής εκπαίδευσης από κάποιες «ιδεολογικές» απόψεις – αυτό είναι εντελώς λάθος. 

Γενικώς, όταν οι γονείς καταλαβαίνουν, ότι και η Φυσική έχει σημασία, και τα Αγγλικά επίσης, όμως το πιο σημαντικό είναι να υπάρχει ανάμεσά μας ο Χριστός, τότε ο Κύριος μας βοηθά να ξεπερνάμε όλες τις δυσκολίες. Οι δυσκολίες είναι αναπόφευκτες, δεν υπάρχουν μεγάλες υποθέσεις χωρίς μεγάλες δυσκολίες. Όταν οι γονείς οι ίδιοι ζουν μέσα σε χριστιανικό αγώνα – έστω και σε όχι τόσο δύσκολο – τα παιδιά τους σίγουρα θα γίνουν μορφωμένα! 

    • Πατήρ Βλαντίμιρ, μπορείτε να μας ξεκαθαρίσετε τι εννοείται με τη λέξη «εκπαίδευση»;

    • Υπάρχει μια κωμική εξήγηση – η εκπαίδευση είναι αυτό που θα μείνει όταν ξεχάσετε ό,τι σας έχουν μάθει. Αυτό το αστείο περιέχει ένα μέρος της αλήθειας – όταν μαθαίνουν κάτι στο παιδί, αυτό δεν σημαίνει ότι το μόνο που κάνουν είναι να του μεταφέρουν στο κεφάλι του κάποιες γνώσεις, αλλά το διαμορφώνουν επίσης και ως προσωπικότητα, δημιουργούν τις βασικές αξίες του, αναπτύσσουν τις φυσικές του ικανότητες. 

Αν το δούμε αυτό από την ορθόδοξη άποψη, τότε τα πάντα είναι αρκετά κατανοητά – ο κάθε άνθρωπος έχει μέσα του την εικόνα του Θεού, δηλαδή έχει την ελεύθερη βούληση, το μυαλό, την ικανότητα να ξεχωρίζει το καλό από το κακό, όπως και διάφορα καλλιτεχνικά ταλέντα. Ωστόσο, όλα αυτά υπάρχουν στον άνθρωπο, ειδικά στο παιδί, δυνητικά και δεν είναι σίγουρο ότι θα υλοποιηθούν. Ο δικός μας στόχος, δηλαδή ο στόχος των ορθόδοξων γονιών και των ορθόδοξων παιδαγωγών είναι να ξεκλειδώσουμε αυτήν την Εικόνα, δηλαδή με τέτοιο τρόπο να επηρεάσουμε την ανάπτυξη της προσωπικότητας του, του μυαλού του, των ηθικών του στοιχείων, ώστε το παιδί να μπορεί στο μεγαλύτερο δυνατόν βαθμό να δεχτεί στη ψυχή του τον Χριστό και να ζει σύμφωνα με το Ευαγγέλιο. Όλες οι γνώσει, οι δεξιότητες, οι πολιτιστικές βάσεις που του δίνουμε χρειάζονται για αυτό το συγκεκριμένο σκοπό. 

Μια κουβέντα είναι, όμως… Αυτή η αντίληψη της «παιδείας» έχει και άλλη πλευρά – πώς ακριβώς μπορεί κανείς να το πετύχει; Η εμπειρία δείχνει ότι μόνο αυτός, μέσα στον οποίου η εικόνα του Θεού είναι ξεκλειδωμένη, μπορεί να την ξεκλειδώσει στους άλλους. Επομένως, οι δάσκαλοι και οι παιδαγωγοί φέρουν μια τεράστια ευθύνη. 

    • Εννοείτε, ότι μόνο ένας βαθιά εκκλησιαζόμενος άνθρωπος πρέπει να ασχολείται με την εκπαίδευση των παιδιών – αν αντιλαμβανόμαστε την παιδεία από τη χριστιανική άποψη ως υλοποίηση της Θεϊκής εικόνας μέσα στον άνθρωπο;

    • Καθόλου απαραίτητο. Έχουν μεγάλη σημασία τα ηθικά στοιχεία του παιδαγωγού. Όταν προσλαμβάνω στη δουλειά έναν δάσκαλο, δεν τον ρωτάω για το πόσο συχνά πηγαίνει στην εκκλησία, αν τηρεί τις νηστείες και αν διαβάζει τις προσευχές – παρότι όλα αυτά δεν μου είναι αδιάφορα. Ωστόσο, πρώτα απ’όλα προσπαθώ να καταλάβω τι άνθρωπος είναι, αν είναι ευσυνείδητος, αν αγαπά τα παιδιά και κατά πόσο σε αυτόν έχει ξεκλειδωθεί η εικόνα του Θεού. 

Παρεμπιπτόντως, υπήρχαν περιπτώσεις, που είχαμε προσλάβει για τη δουλειά στο γυμνάσιο έναν μη εκκλησιασμένο άτομο, το οποίο στην πορεία εκκλησιάστηκε. 

Προσέξτε, κατά πόσο αυτό διαφέρει από την εγκόσμια άποψη για την εκπαίδευση, τη οποία μας την επιβάλλουν με μεγάλη επιμονή τα τελευταία χρόνια. Μιλάω για την άποψη ότι η εκπαίδευση είναι μια υπηρεσία, ο δάσκαλος είναι υπηρετικό προσωπικό και το καθήκον του είναι να μεταφέρει στο κεφάλι του παιδιού μια συγκεκριμένη λίστα γνώσεων. Σχετικά μ’αυτό πρέπει να πούμε ευθεία και σκληρά ότι αυτή η αντίληψη δεν ταιριάζει στους χριστιανούς. Δεν θεωρούμε την παιδεία ούτε προϊόν, ούτε υπηρεσία, αλλά βλέπουμε σ’αυτή μόνο κοινωνική διάσταση. Για εμάς η εκπαίδευση είναι μια ολοκληρωμένη διαδικασία τόσο της εκμάθησης, όσο και της ανατροφής και της πνευματικής ανάπτυξης. 

    • Οι ορθόδοξοι άνθρωποι που θα ήθελαν να δώσουν στα παιδιά τους μια καλή εκπαίδευση έχουν κάποιους επιπρόσθετους πόρους και δυνατότητες σε σχέση με τους ανθρώπους εντελώς εγκόσμιους; Μιλάμε για τους ανθρώπους του ίδιου κοινωνικού επιπέδου, οικονομικής κατάστασης και ούτω καθεξής…

    • Πρώτα απ’όλα, ένας ορθόδοξος άνθρωπος έχει ένα καθολικό και ισχυρότατο πόρο – την βοήθεια του Θεού, που λαμβάνει μέσω των προσευχών του. Καταλαβαίνω ότι ένας άθεος ή ένας αγνωστικιστής, πιθανώς, δεν θα πειστεί με τα λόγια μου, ωστόσο ένας χριστιανός που πιστεύει σοβαρά ξέρει από τη δική του εμπειρία ότι είναι έτσι ακριβώς. 

Αν μιλήσουμε για πιο «εγκόσμια» πράγματα, τότε πρέπει να πούμε ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια στη χώρα μας συγκροτήθηκε ήδη ένα σύστημα της γενικής ορθόδοξης εκπαίδευσης, δηλαδή των ορθόδοξων σχολείων και γυμνασίων. Οι πιστοί όχι πάντα, αλλά σε πολλές περιπτώσεις, έχουν τη δυνατότητα να στείλουν το παιδί σε ένα τέτοιο γυμνάσιο. Υπάρχουν πολλές και διάφορες επιλογές. Φυσικά, δεν είναι όλα τα ορθόδοξα γυμνάσια ιδανικά – υπάρχουν και αυτά που υστερούν από τα κανονικά εγκόσμια σχολεία. Ωστόσο σε γενικές γραμμές, τα ορθόδοξα σχολεία όντως παρέχουν καλύτερη ηθική ανατροφή και έχουν πολύ λιγότερα προβλήματα τα οποία συνήθως υπάρχουν στα κανονικά σχολεία.

Θα επαναλάβω αυτό που έχω πει ήδη – οι ορθόδοξοι γονείς δεν είναι υποχρεωμένοι πάντα και σε όλες τις περιπτώσεις να στέλνουν το παιδί τους σε ένα ορθόδοξο γυμνάσιο. Εδώ πρέπει να υπάρχει σοβαρή προσέγγιση, να εκτιμούνται οι συγκεκριμένες περιστάσεις και να ζυγίζονται όλα τα «υπέρ» και τα «κατά». Αρκετές φορές αποδεικνύεται ότι ένα κανονικό δημοτικό γυμνάσιο στο οποίο διδάσκουν ευσυνείδητοι δάσκαλοι δεν υστερεί σε τίποτα από ένα μέτριο ορθόδοξο. 

    • Και αν τελικά οι πιστοί γονείς δεν μπορούν να στείλουν το παιδί τους ούτε σε καλό ορθόδοξο γυμνάσιο, ούτε σε καλό εγκόσμιο σχολείο – για διάφορους λόγους, ας πούμε, οικονομικούς ή λόγω της απουσίας τέτοιων σχολείων κάπου κοντά; Τι πρέπει να κάνουν τότε; 

    • Σε αυτό το σημείο μπορούμε να μιλήσουμε για το δεύτερο, εξίσου ισχυρό πόρο – για την ενορία της εκκλησίας. Ήδη ξέρουμε, ότι οι οικογένεια διαμορφώνει την προσωπικότητα του παιδιού πολύ πιο αποτελεσματικά από οποιαδήποτε παιδικά ιδρύματα. Και τι είναι μια καλή εκκλησιαστική ενορία, αν όχι μια πνευματική οικογένεια; Επομένως, σε αυτές τις ενορίες τα περισσότερα θέματα παιδείας και ανατροφής συνήθως λύνονται από κοινού. 

Σχεδόν σε κάθε ενορία υπάρχει, για παράδειγμα, ένα κατηχητικό σχολείο. Και το κατηχητικό σχολείο δεν ασχολείται μόνο με τη εκμάθηση των παιδιών περί του Λόγου του Θεού. Ασχολείται επίσης με την ηθική και γενική πολιτισμική ανάπτυξη. Σε ένα κατηχητικό σχολείο μπορεί να υπάρχουν διάφορες δραστηριότητες, στούντιο και τμήματα. Για παράδειγμα, στη δική μας ενορία υπάρχει μια χορωδία, ένας στρατιωτικός πατριωτικός σύλλογος , το θεατρικό στούντιο «Ο Λόγος», ένα συγκρότημα «Οι τυμπανιστές του Ζνάμενσκ» και μια χορευτική ομάδα. Στο ναό της Αναπαύσεως στο Κρασνογκόρσκ δεν υπάρχει ορθόδοξο γυμνάσιο σε καθαρή μορφή, ωστόσο υπάρχει ένα μουσικό σχολείο, το οποίο βάσει της επίσημης του κατάστασης είναι κατηχητικό. Εκατοντάδες παιδιά λαμβάνουν εκεί καλή μουσική παιδεία. 

Να σημειώσω, ότι όλα αυτά είναι εντελώς δωρεάν. 

    • Είναι όμως πιο πολύ μια γενική ανάπτυξη και όχι η σχολική εκπαίδευση. Μπορούν να σας ρωτήσουν: πώς μπορεί η εκκλησιαστική ενορία να βοηθήσει στη Ρωσική γλώσσα, στη Χημεία, στην Άλγεβρα; 

    • Αυτό εξαρτάται από τη συγκεκριμένη ενορία. Αν εκεί υπάρχουν άτομα, που είναι καλοί ειδικοί σε ένα ή άλλο τομέα και είναι πρόθυμοι να προσφέρουν το χρόνο τους και τις δυνάμεις τους για να βοηθήσουν σε ξένα παιδιά, τότε και τα προβλήματα με την Άλγεβρα μπορούν να λυθούν. Στη δική μας ενορία υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Βοηθάνε τα παιδιά που έχουν κάποια προβλήματα με τα σχολικά μαθήματα και όχι μόνο τους μαθητές του δικού μας γυμνασίου, αλλά γενικώς όλα τα παιδιά, που έρχονται σε αυτούς. Κάποιος βοηθά στα Αγγλικά, κάποιος στα Μαθηματικά… Έχουμε μια ενορίτισσα που βοηθά τα παιδιά στη μελέτη των μαθημάτων τους. Ανάμεσα στους ενορίτες μας υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι έχουν υιοθετήσει παιδιά (καμιά φορά ανάπηρα παιδιά), που έχουν σοβαρά προβλήματα μόρφωσης, και αυτή ασχολείται με τέτοια παιδιά. 

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για την εκπαίδευση στα πλαίσια κάποιων συγκεκριμένων σχολικών μαθημάτων, απομονωμένων από γενική οικογενειακή κατάσταση, από ολόκληρη τη διαδικασία της ανατροφής. Για παράδειγμα, όταν σε μία πολύτεκνη οικογένεια η μαμά θα πρέπει να παραμείνει στο νοσοκομείο με το μικρό, τότε ποιος θα προσέχει τα μεγαλύτερα παιδιά; Ο μπαμπάς, πιθανώς, δουλεύει μέχρι αργά… Ποιος θα τα ταΐσει, ποιος θα τα πάει στις δραστηριότητες ή θα τα πάρει από το σχολείο, ποιος θα ελέγξει τα μαθήματα; Αν σε αυτήν την περίπτωση μπορούν να βοηθήσουν οι ενορίτες, τότε εδώ πρόκειται όχι για απλή κοινωνική εργασία, αλλά για την έμμεσή και μερικές φορές άμεση επιρροή στην εκπαίδευση των παιδιών. 

Ακόμα και αν οι ίδιοι ενορίτες δεν μπορούν αν βοηθήσουν με τα προβλήματα της Άλγεβρας ή με τις ασκήσεις των Αγγλικών, το ίδιο το γεγονός ότι τα παιδιά δεν είναι μόνα τους βελτιώνει την πρόοδό τους. 

Με απλά λόγια, η εκκλησιαστική ενορία, φυσικά, δεν υπάρχει για να βελτιώνονται τα παιδιά στην Άλγεβρα, όμως χάρη στη σωστά οργανωμένη ενοριακή ζωή, χάρη στην αλληλεγγύη λύνονται τα κοινά προβλήματα ανατροφής και αυτό με τη σειρά του ευνοεί μεταξύ άλλων και τις επιτυχίες στην Άλγεβρα…

    • Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι ανάδοχοι-νονοί στο θέμα της εκπαίδευσης όταν πρόκειται για ορθόδοξους ανθρώπους;

    • Για να είμαι ειλικρινής, δεν είναι εύκολη ερώτηση. Θα έπρεπε να διατυπωθεί έτσι: πώς μπορούν να βοηθήσουν οι νονοί; Μπορούν να βοηθήσουν με το εξής τρόπο: να βοηθάνε τις οικογένειες των πνευματικών τους παιδιών όχι μόνο σε πνευματικά θέματα, αλλά και σε διάφορες δυσκολίες της ζωής και, βεβαίως, να επικοινωνούν με τα παιδιά, να ασχολούνται με την ανάπτυξή τους, να γίνουν φίλοι με αυτά. Τέτοιοι νονοί και να διαβάσουν στα παιδιά, και να πάνε μαζί σε μουσείο, να βοηθήσουν στη Ρωσική γλώσσα, και να συζητήσουν για διάφορα θέματα – περί του Θεού, περί του πώς ψήνουν ψωμί και περί του γιατί λάμπουν τα αστέρια… Όλοι γνωρίζουμε για το πόσο σημαντικό είναι να έχουν τα παιδιά, ειδικά μεγαλύτερα, δίπλα τους έναν τέτοιο ενήλικα, στον οποίο μπορούν να εμπιστεύονται και τα λόγια του οποίου καμιά φορά μπορούν να βοηθήσουν εξίσου δυνατά με τα λόγια των γονιών.     

Δυστυχώς, είναι πιο πολύ θεωρεία. Στην πράξη τέτοιοι νονοί σπανίζουν. Κατ’αρχήν, συχνά οι άνθρωποι που συμφωνούν να βαφτίσουν ένα παιδί δεν καταλαβαίνουν τι ευθύνη παίρνουν πάνω τους. Κατά δεύτερον, δεν έχουν πάντα τις καλύτερες σχέσεις με τους γονείς των πνευματικών τους παιδιών και τότε όλες οι πρωτοβουλίες των νονών κόβονται στη ρίζα. Τρίτον, εκτός από την επιθυμία να βοηθήσουν τα πνευματικά τους παιδιά, πρέπει να έχουν και ορισμένες ικανότητες και ορισμένα πνευματικά χαρακτηριστικά. Και δεν μιλάω για τις περιπτώσεις που οι ανάδοχοι μένουν μακριά από τα βαφτιστήρια τους και αντικειμενικά μπορούν να βρίσκονται πολύ σπάνια. 

Μας μένει να ελπίζομαι ότι η σημασία των νονών στο έργο της ανατροφής ορθόδοξων παιδιών σταδιακά θα αυξάνεται. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να γίνει από μόνο του, αυτόματα. Χρειάζεται σημαντική πολύχρονη δουλειά στο επίπεδο της ενορίας. Πρώτα απ’όλα, η δικιά μας δουλειά, η δουλειά των ιερέων. 

    • Πολλοί γονείς θεωρούν ότι «η διάσωση των πνιγόμενων είναι η δουλειά των ίδιων των πνιγόμενων», δηλαδή προσπαθούν από μόνοι τους να διδάσκουν σχολικά μαθήματα στα παιδιά – τόσο στα δικά τους τα παιδιά, όσο και στα παιδιά των φίλων και γνωστών. Έτσι, οργανώνονται διάφοροι γονικοί σύλλογοι. Εσείς νομίζεται ότι οι ορθόδοξοι γονείς πρέπει να συνεργάζονται μόνο με τους ορθόδοξους γονείς ή μπορούν να ενώνουν τις δυνάμεις τους με οποιουσδήποτε ανθρώπους;

    • Η δική μου γνώμη είναι, ότι εμείς οι ορθόδοξοι δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να απορρίπτουμε οτιδήποτε καλό και υγειές που γίνεται από τους μη εκκλησιαζόμενους ανθρώπους, μεταξύ άλλων και στον τομέα της εκπαίδευσης. Αν οι άνθρωποι βάζουν τον σωστό στόχο – δηλαδή το παιδί να αναπτύσσεται ως μία προσωπικότητα υψηλής ηθικής και να του δοθούν καλές γνώσεις, τότε μπορούμε προχωρήσουμε μαζί με αυτούς τους ανθρώπους, μπορούμε να συμμετέχουμε στα έργα τους, να τους βοηθάμε και να δεχόμαστε βοήθεια απ’αυτούς. 

Μπορώ να πω με ποιους είναι σίγουρο ότι δεν πρέπει να συναναστρεφόμαστε – με αυτούς που εισάγουν στην εκπαίδευση τις αποκρυφιστικές ή αντιχριστιανικές ιδέες. Για παράδειγμα, υπάρχει η λεγόμενη «παιδαγωγική βάλντορφ» που στην ουσία είναι κάποιες «σχεδόν» παιδαγωγικές αιρέσεις. Ωστόσο, νομίζω ότι είναι αρκετά σπάνιες περιπτώσεις και εγώ ο ίδιος δεν έχω συναντήσει κάτι παρόμοιο. Γενικώς, όμως, η συμμετοχή σε τέτοιους γονικούς συλλόγους θα αποτελέσει για εμάς και ένα ιεραποστολικό έργο. Και όχι επειδή «θα εκμεταλλευτούμε την κατάσταση» και θα ξεκινήσουμε την εκστρατεία υπέρ της Ορθοδοξίας, αλλά επειδή, βλέποντας σε μας το φως της πίστεως, πολλοί άνθρωποι μπορούν να αρχίσουν να σκέφτονται κάποια πράγματα και τελικά ίσως να έρθουν στην εκκλησία. Αρκεί εμείς οι ίδιοι να έχουμε μέσα μας αυτό το φως της πίστεως! Εννοείται, πως όταν βοηθάμε σε κάτι σε αυτούς τους ανθρώπους θα πρέπει να το κάνουμε αφιλοκερδώς. 

    • Πώς ακριβώς εμείς, δηλαδή η Εκκλησία, μπορεί να βοηθήσεις αυτούς τους γονικούς συλλόγους; 

    • Για παράδειγμα, μπορούμε να παραχωρήσουμε χώρους για να στεγάσουν κάποιες δραστηριότητες, για τη μελέτη σχολικών μαθημάτων με τα παιδιά, για πραγματοποίηση διαλέξεων. Ας υποθέσουμε, ότι υπάρχει κάποιος άνθρωπος, ο οποίος προσφέρεται να βοηθήσει ξένα παιδάκια στη Φυσική ή στη Ρωσική γλώσσα. Πού όμως; Εδώ εμείς μπορούμε να βοηθήσουμε. Όταν έρχονται σε μας καλοί και ηθικοί άνθρωποι, έτοιμοι να ασχοληθούν με παιδιά – είναι πολύ καλό. Εννοείται, ότι εμείς θα πρέπει να είμαστε σε συνεχή επικοινωνία με αυτούς τους ανθρώπους, να ελέγχουμε την κατάσταση και αν όντως σπέρνουν το λογικό, το καλό και το αιώνιο. Εξάλλου, ανάμεσα στους ενορίτες μας ίσως να υπάρχουν οι άνθρωποι που μπορούν να παρέχουν μεθοδική βοήθεια. Ας πούμε, υπάρχει ένας ηλικιωμένος έμπειρος δάσκαλος Ρωσικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Ίσως δεν έχει τη δυνατότητα να ασχολείται με τα παιδιά ο ίδιος στην εκκλησία, αλλά μπορεί να επικοινωνήσει με τους γονείς τους, να τους δώσει πρακτικές συμβουλές, να συστήσει τη σωστή βιβλιογραφία. 

Ωστόσο, το πιο σημαντικό που μπορεί να γίνει με την υποστήριξη της ενορίας – είναι να δημιουργηθεί ένας ενιαίος παιδαγωγικός χώρος. Δηλαδή ένα περιβάλλον, όπου τα παιδιά θα νιώθουν ενδιαφέρον, όπου θα μπορούν να αναδεικνύουν τα ταλέντα τους και όπου θα μαθαίνουν όχι μόνο κάποια συγκεκριμένα πράγματα, αλλά και τη σωστή ανθρώπινη επικοινωνία μεταξύ τους και με τους ενήλικες. Οι δραστηριότητες, τα τμήματα, οι σύλλογοι, το κατηχητικό σχολείο, η χορωδία… Ταυτόχρονα, αυτό το περιβάλλον θα πρέπει να είναι ανοιχτό για όλες, όχι μόνο εκκλησιαζόμενες, οικογένειες. Στη δική μας περίπτωση αυτό ακριβώς συμβαίνει – τα παιδιά από την ενορία φέρνουν μαζί τους τούς φίλους τους από το σχολείο και τους γείτονες. 

Παρεμπιπτόντως, ένα παρόμοιο ενιαίο παιδαγωγικό περιβάλλον προσελκύει όχι μόνο τα παιδιά, αλλά και τους μεγάλους που θέλουν και μπορούν να δουλεύουν με τα παιδιά. Αφού υπάρχουν άνθρωποι που δυνητικά μπορούν να το κάνουν, απλώς δεν έχουν κάποιο σημείο εφαρμογής των δυνάμεών τους – αυτή τη δυνατότητα θα τους την παρέχουμε εμείς. 

Με λίγα λόγια, η ενορία της εκκλησίας, όταν αυτή όντως ζει μια πραγματικά χριστιανική ζωή, μπορεί και πρέπει να προσελκύει όλες τις υγιείς και τις θετικές δυνάμεις όχι μόνο από το δικό τους περιβάλλον αλλά και από έξω. Το πεδίο της αλληλεπίδρασης με τους μη εκκλησιαζόμενους ανθρώπους είναι τεράστιο. Και, φυσικά, αυτό το ενιαίο παιδαγωγικό περιβάλλον με αυτόν τον τρόπο γίνεται περιβάλλον της ορθόδοξης αποστολής.