Ας μιλήσουμε για τα «σεμινάρια ενδυνάμωσης γυναικών» και για όλα τα είδη μαθημάτων προσωπικής βελτίωσης, όπου υπόσχονται να μας διδάξουν το «πως να κερδίσετε τον πρώτο εκατομμύριο σας», «πως να αλλάξετε ριζικά την ζωή σας» ή να επαναλάβετε την ευτυχισμένη ιστορία της Σταχτοπούτας χωρίς κολοκύθα, αλλά με την ωριαία πληρωμή των υπηρεσιών μιας νεράϊδας-δασκάλας. Πραγματικά μας προσφέρεται άραγε «ένα τυρί χωρίς ποντικοπαγίδα»;

Φροντιστήρια των βασιλισσών

Αν έχετε σελίδα στο «Facebook», τότε σας είναι γνωστό αυτό το συναίσθημα, όταν αποδεικνύεται ξαφνικά ότι είστε μέλος πολλών ομάδων ενδιαφερόντων όπου σας «ενέταξαν» χωρίς να το ξέρετε εσείς. Έτσι και εγώ προστέθηκα πρόσφατα σε μια ομάδα με έναν υπέροχο τίτλο «σχολή ευτυχισμένων σχέσεων», και αντί να φύγω απλά από εκεί, είχα την απροσεξία να ενδιαφερθώ για το περιεχόμενο της. Αποδείχθηκε ότι είναι η σελίδα μίας από τις μοντέρνες γυναικείες γκουρού, οι οποίες «κάνουν τις γυναίκες λίγο πιο ευτυχισμένες».

Μετά από την επίσκεψή μου σε αυτό τον ιστότοπο το γραμματοκιβώτιο του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μου «πλημμύρισε» με διάφορες διαφημήσεις των «σεμινάρια ενδυνάμωσης γυναικών». Κρίνοντας από τα πρόσωπα των «προπονητών» μπορώ να πω ότι καταπιάνονται και διδάσκουν άθλιες γυναίκες που όλοι τις θέλουν: πρώην φωτομοντέλα, τηλε-δημοσιογράφοι, φωτογράφοι και συγγραφείς μυθιστορημάτων «για τις γυναίκες», αμφίβολοι ψυχολόγοι και ακόμα άνθρωποι χωρίς καμία μόρφωση. Εδώ ήταν κάθε είδους «μαθήματα»: «Πώς να γίνετε μια προστυχάντζα», «Πώς να προσελκύσετε άντρες και χρήματα», «Πως να ξυπνήσετε μέσα σας την γυναικεία δύναμη». Υπήρχαν και μερικοί τίτλοι που δεν λέγονται σε μια αξιοπρεπή κοινωνία.

Για να πω την αλήθεια δεν γνωρίζω καμία γυναίκα που θα ήθελε να παρακολουθεί παρόμοια μαθήματα. Αλλά ξέρω πολλές που θα πήγαιναν στα σεμινάρια ενός άλλου είδους δηλαδή σε αυτά που υπόσχονται την προσωπική ανάπτυξη, την οικοδόμηση και την επιδιόρθωση των ατομικών σχέσεων, την σωστή διαπαιδαγώγηση παιδιών.

Πολλές κυρίες (μεταξύ τους είναι και θρησκευόμενες και εκκλησιαζόμενες) είναι βέβαιες πως η παρακολούθηση παρόμοιων εκδηλώσεων βοηθάει στην λύση των ψυχολογικών προβλημάτων και την οικοδόμηση των αρμονικών σχέσεων μέσα στην οικογένεια.

 Όμως, ίσως δεν έψαχνα επιμελώς ή ίσως δεν υπάρχουν καθόλου τα σεμινάρια ενδυνάμωσης γυναικών που δεν προκαλούν απορίες ή αμφιβολίες. Για παράδειγμα, βλέπεις και με πρώτη ματιά όλα φαίνονται να είναι σωστά: οι προπονητές μιλάνε για το πως να διαμορφώσετε την υπομονή μία δύσκολή για μια γυναίκα δεξιότητα, να κρατάτε σιωπή, να ανατρέφετε τον σεβασμό προς τον σύζυγο, αλλά αναφέρονται στα ινδουϊστικά δόγματα των Βεδών.

 Ή, για παράδειγμα, μια γνωστή προπονήτρια «της γυναικείας επιτυχίας», σχεδιάστρια ρούχων προωθεί την λεγόμενη «αγνή μόδα»: καλεί τις γυναίκες να καλύπτουν όσο το δυνατόν περισσότερο το σώμα τους, «κηρύσσει» ότι η οικογενειακή ζωή είναι μια διακονία και η γυναίκα πρέπει να υπηρετεί τον σύζυγο και να έχει αγνές σκέψεις. Επισυνάπτωνται οι φωτογραφίες της με φόντο τους ναούς. Αλλά μιλάει για κάποια «γυναικεία ενέργεια», τσάκρα, ξορκισμούς και άλλα «εφευρήματα» της αίρεσης Χάρε Κρίσνα.

 Και γίνεται έτσι ώστε ο ακροατής να νομίζει πώς πηγαίνει σε έναν επαγγελματία ψυχολόγο, αλλά καταλήγει σε έναν πονηρό κερδοσκόπο, ο οποίος έχει διαβάσει αποσπάσματα από μια λογοτεχνία χαμηλού επιπέδου με «μυστική γνώση» και χρησιμοποιεί επιδέξια τη συλλογή τους για να αποκομίσει κέρδος. Ακόμα κι αν ο προπονητής δεν αναφέρεται στον εσωτερισμό και τον αποκρυφισμό και ακολουθεί την συνηθή ψυχολογία, τα ερωτήματα απομένουν.

 Ένας μορφωμένος ψυχολόγος δεν θα σας πει ποτέ ότι εσείς θα μπείτε στην αίθουσα φορτωμένος με ένα ψυχικό σύμπλεγμα και σε τρεις ώρες θα βγείτε απαλλαγμένος και ευτυχισμένος.

 Αν σας υπόσχονται ένα εγγυημένο και γρήγορο αποτέλεσμα, τότε μπορείτε να είστε σίγουρος ότι πηγαίνετε για σεμινάρια στους απατεώνες. Στο κάτω κάτω μια μη επαγγελματική «ψυχοθεραπεία» μπορεί να προκαλέσει επιπρόσθετα ψυχολογικά προβλήματα εκτός από τα υπάρχοντα.

Πολλές από αυτές τις γυναίκες που παρακολούθησαν ψυχολογικά σεμινάρια ενδυνάμωσης γυναικών λένε ότι η ζωή τους έχει αλλάξει πραγματικά, αλλά εδώ αξίζει να δούμε προσεκτικά τι ακριβώς άλλαξε και για πόσο καιρό.

Η Ντιάνα Προκούντινα τον Δεκέμβριο του 2014 πήρε μέρος στο σεμινάριο με τον τίτλο «Στην πραγματικότητα είμαι έξυπνη, αλλά ζω σαν βλάκας» που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα με επικεφαλή έναν γνωστό «προπονητή» και τηλεπαρουσιαστή τον Παύλο Ράκοφ.

«Άλλοτε είχα διαβάσει όλα τα βιβλία του, διηγείται η Ντιάνα, και μετά στα σεμινάρια κάναμε πολύ ενδιαφέρουσες ασκήσεις. Για παράδειγμα, σιδερώναμε μπροστά στους άντρες που βρίσκονταν στους δρόμους, στην άσφαλτο και μετά βρίσκαμε μπροστά μας το σύνθημα: «Θα σιδερώσουμε τις αιχμηρές γωνιές μεταξύ των αντρών και γυναικών». Στην αρχή ήταν δύσκολο να βγάλεις ένα σίδερο και να σιδερώνεις, αλλά μετά έγινε πολύ διασκεδαστικό.    Είναι μια υπέροχη άσκηση για να αποκτήσει κανείς την αυτοπεποίθηση και να απαλλαχτεί από διάφορα συμπλέγματα».

Η Ντιάνα υποστηρίζει: «Οι άντρες άρχισαν να μου φέρονται σαν να είμαι μία βασίλισσα».

Ωστόσο, σε τέτοιες περιπτώσεις γίνεται σαφές, ότι οι παλιές σχέσεις της γυναίκας με τους άντρες καταρρέουν και δεν μπορούν να αντέξουν την καινούργια της «βασιλική αξιοπρέπεια», αλλά οι νέες σχέσεις δεν οικοδομούνται: λίγοι είναι οι άντρες που θέλουν να γίνουν σκλάβοι μιας αυτοαποκαλούμενης «βασίλισσας». Στην αρχή το αποτέλεσμα του σεμιναρίου φαίνεται υπέροχο, αλλά στη συνέχεια η ζωή γίνεται χειρότερη από πριν.

Η ιδέα των περισσότερων σεμιναρίων για γυναίκες είναι περίπου η ίδια: κάθε γυναίκα είναι εκ των προτέρων μια βασιλοπούλα. Και οι άντρες χρειάζονται για να βγάζουν τα αστέρια από τον ουρανό και να τα ρίχνουν χούφτες στα πόδια της. Αν δεν γίνεται έτσι όλο το εικοσιτετράωρο, τότε ο άντρας είναι άσχημος και εντελώς ανάξιος της προσοχής της.

Να τι λέει ο Μύρων, ένας νεαρός άντρας που μία φορά άφησε την γυναίκα του να πάει σε ένα σεμινάριο: «Η γυναίκα μου πραγματικά «αρρώστησε» με αυτή την ιδέα των σεμιναρίων ενδυνάμωσης. Πήγε σε ένα, σε μια εβδομάδα σε δεύτερο. Τώρα λέει, ότι κι εγώ πρέπει να πάω στο σεμινάριο και αν δεν πάω, θα με εγκαταλείψει».

Ο Μύρων πιστεύει ότι στα σεμινάρια ενδυνάμωσης οι γυναίκες δεν διδάσκονται πώς να διατηρούν μια οικογένεια, αλλά πώς να επιβάλλλουν επιδέξια τους ατομικούς τους όρους. Δηλαδή διδάσκονται την επιδεξιότητα του χειρισμού των αγαπημένων ατόμων τους με τέτοιο τρόπο ώστε να επωφεληθούν περισσότερο. Συνήθως αυτός είναι ο σκοπός των σεμιναρίων για επιχειρηματίες, αλλά η οικογένεια και η επιχείρηση δεν είναι το ίδιο, έτσι;

Μια καταναλωτική προσέγγιση στις ανθρώπινες σχέσεις είναι ένας ευθύς δρόμος για την κατάρρευση τους. Ο Μύρων εξηγεί, μοιάζει με αυτό: «Θέλω να ζήσω με έναν πλούσιο και επιτυχημένο! Σου δίνω ένα μήνα ή δυο ή τρεις, αν δεν γίνεις πλούσιος, θα σε εγκαταλείψω και θα βρω έναν πλούσιο αλλού». Όλες οι κοπέλες επιστρέφουν στο σπίτι με μια αυξημένη αυτοεκτίμηση για να αλλάξουν κάτι, αλλά οι άνθρωποι γύρω τους (η οικογένεια, ο σύζυγος) γίνονται όμηροι της τρέχουσας κατάστασης, και τελικά παίρνουν διαζύγιο.

Υπάρχει ένα παράδειγμα σε εμάς στην πόλη Ριαζάν, όπου μια οικογένεια κατέρρευσε εξαιτίας παρόμοιων σεμιναρίων λέει ο αρχηγός του Νεολαΐστικού Τμήματος της επαρχίας της Ριαζάν, ο ιερέας Παύλος Κονκόφ. Ο κίνδυνος εδώ συνίσταται στο ότι μια γυναίκα θα πάψει να είναι μητέρα, σύζυγος και θα απομείνει μόνο γυναίκα, η οποία δεν λογαριάζει τίποτα και κανέναν. Επιπλέον, μια γυναίκα συχνά αντιμετωπίζει την ικανότητα να βάλει σωστά τους στόχους με έναν εγωϊστικό τρόπο: πιστεύει ότι όλοι γύρω της πρέπει να αλλάξουν, και όχι αυτή η ίδια.

Είναι κατανοητό ότι οι γυναίκες πηγαίνουν στα σεμινάρια ενδυνάμωσης εξαιτίας μιας έντονης επιθυμίας να λύσουν τα προβλήματα τους. Αλλά δεν είναι δυνατόν να τα λύσουν με έναν τέτοιο τρόπο. Και τι κάνουν αυτές που θέλουν την ποθητή προσωπική ανάπτυξη και τις αρμονικές σχέσεις στην οικογένεια δηλαδή όλα αυτά που προσελκύουν στα σεμινάρια τους οι «προπονητές της μόδας»; Για τους ορθόδοξους χριστιανούς η απάντηση είναι ολοφάνερη.

«Αυτές οι γυναίκες που θέλουν να αισθάνονται καλύτερα, πρέπει να θυμούνται ότι ο Κύριος μπορεί να δώσει τα πάντα! Ο κύριος προπονητής είναι ο Χριστός. Ζούμε σύμφωνα με το παράδειγμα Του, συσχετίζουμε κάθε βήμα μας με την διδασκαλία Του και έχουμε εμπιστοσύνη σε Αυτόν», επιβεβαιώνει ο πάτηρ Παύλος Κονκόφ.

Τυρί χωρίς ποντικοπαγίδα;

Ο πειρασμός να αποκτήσει κανείς δωρεάν τυρί χωρίς κόπο, να πιάσει ψάρι από λίμνη χωρίς να κάνει κάτι, είναι τόσο παλιά όσο και ο κόσμος (Εδώ ο συγγραφέας αναφέρει δυο ρωσικές παροιμίες: «Ένα δωρεάν τυρί υπάρχει μόνο μέσα στην ποντικοπαγίδα» και «Χωρίς κόπο δεν θα πιάσεις ψάρι από τη λίμνη» - σημ. μεταφραστή). Όμως πραγματικά λίγο νεότερος από την εποχή του Αδάμ και τη Έυας, οι οποίοι πίστεψαν ότι αν φάνε τον απαγορευμένο καρπό, θα γίνουν «σαν θεοί». Οι σύγχρονοι οπαδοί και κληρονόμοι τους πιστεύουν στα λόγια των αναρίθμητων «προπονητών» ότι θα καταφέρουν «να κερδίσουν σε ένα μήνα το πρώτο εκατομμύριο», «να αλλάξουν τη ζωή τους» ή να επαναλάβουν την ευτυχή ιστορία της Σταχτοπούτας χωρίς την κολοκύθα, αλλά με την ωριαία πληρωμή των υπηρεσιών της νεράϊδας δασκάλας.

Φαίνεται, ότι η διαφορά είναι με τι διασκεδάζουν οι άνθρωποι; Μας εκπλήττει ένα σημείο στις «διδαχές» των δασκάλων, προπονητών και γκουρού όλων των ειδών: συχνά υποστηρίζουν ότι «πιστεύουν» σε κάτι και χρησιμοποιούν ενεργώς το χριστιανικό λεξικό, και τις λέξεις «Θεός», «ανώτατος νους» και «σύμπαν» που είναι σχεδόν συνώνυμες για αυτούς.

Γι’ αυτό οι ακροατές που θεωρούν τον εαυτό τους ορθόδοξους ξεγελιούνται και νομίζουν ότι η επικοινωνία με αυτόν τον δάσκαλο ή η ανάγνωση των βιβλίων του είναι ωφέλιμες, ότι δηλαδή αυτός είναι ο «δικός μας» άνθρωπος. Είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς έναν λύκο με δέρμα προβάτου μην έχοντας βασικές γνώσεις για την πατροπαράδοτη θρησκεία.

Ποιες μπορούν να είναι οι υποδείξεις; Ο πρώτος δείκτης είναι η προσήλωση στις λέξεις «σύμπαν», «πλάση». Αυτές τις λέξεις τις συνοδεύει η ιδέα ότι εμείς μπορούμε έτσι ή αλλιώς να επηρεάσουμε το σύμπαν (επειδή όλοι θέλουν να είναι «σαν θεοί»): με τις θετικές σκέψεις, με τους διαλογισμούς, με την δημιουργία ειδικών μορφών μέσα στο μυαλό ή με κάποια ιδιαίτερα «δυνατή» προσευχή.

Ναι, πολλοί πιστεύουν ειλικρινά, ότι η «επίδραση στο σύμπαν» και η χριστιανικά προσευχή είναι συνώνυμα. Γιατί δεν είναι σωστό; Οι Χριστιανοί πιστεύουν σε έναν προσωπικό Θεό, ο Οποίος δημιούργησε τον υλικό κόσμο. Δηλαδή ο Θεός μας είναι Πρόσωπο, είναι Παντοδύναμος και εντελώς Ελεύθερος. Απευθυνόμαστε σε Αυτόν με τις προσωπικές ή ομαδικές στον ναό παρακλήσεις δηλαδή με τις προσευχές. Η προσευχή είναι μια συζήτηση, μια επικοινωνία προσώπων. Μια προσπάθεια, αντί μίας συζήτησης μέσα στην προσευχή και αντί της μετάνοιας ενώπιον του Θεού, να Τον «επηρεάσουμε» κάπως αλλιώς, να Τον μεταχειριστούμε, να επωφεληθούμε από Αυτόν είναι μια απόλυτη ανοησία.

Γι’ αυτό αν οι προπονητές και γκουρού πιστεύουν σε κάτι, δεν είναι καθόλου ο Θεός-Πρόσωπο. Ο «θεός» τους είναι ένας υλικός κόσμος και μια εντελώς απρόσωπη «πνευματική δύναμη», η οποία, όπως την φαντάζονται, διαπερνά και περιβάλλει τον υλικό κόσμο.

 Ένας τέτοιος κόσμος μοιάζει με την αραχνιά από το κινούμενο σχέδιο για την Κοραλίνα στη Χώρα των Εφιάλτων: σε ένα σημείο «επιδράς» στην αραχνιά με μια σκέψη ή ένα ξόρκισμα σε ένα άλλο εμφανίζονται κύματα. Σύμφωνα με την θεολογική ταξινόμηση αυτές οι ιδέες είναι βασισμένες στον πανθεϊσμό στην απρόσωπη πιστή στην «ιερότητα» όλου του σύμπαντος (συνεπώς ο κάθε άνθρωπος είναι «θεός για τον εαυτό του» δηλαδή είναι μια ευχάριστη πίστη.

Στον κόσμο όλα είναι διασυνδεδεμένα, γι’ αυτο και τα ψέματα ενός γκουρού φαίνονται σαν να είναι αλήθεια. Ο Χριστός είπε (και μετά ο Κάντ επανάλαβε) ξεκάθαρα: «Όλα όσα θέλετε να σας κάνουν οι άλλοι άνθρωποι, αυτά να τους κάνετε κι εσείς». Αλλά οι οπαδοί της «θετικής σκέψης» προτείνουν μια επιλογή πιο πονηρή. Η ουσία της είναι η εξής: μπορείς να ζείς και να ενεργείς όπως θέλεις, αρκεί να έχεις «ειρήνη» στην ψυχή, η οποία «θα προσελκύσει την θετική ενέργεια του σύμπαντος». Δηλαδή, αν για παράδειγμα έχετε μάθει πως να αμβλύνετε την συνείδησή σας, μπορείτε ήρεμα να ζείτε και να φέρεστε σαν παλιάνθρωπος και στην ψυχη σας θα διατηρηθεί «ειρήνη». Ακόμα και μέσα στην κλινική των αμβλώσεων.

Μια άλλη μορφή ιδεών ενός γκουρού ή ενός προπονητή είναι μια υποχρεωτική συζήτηση για την απαλλαγή από «συναίσθημα ενοχής» και για την «φυσιολογική αυτοεκτίμηση», για το ότι «πρέπει να συγχωρούμε τον εαυτό μας». Φυσικά αυτές οι ιδέες είναι πολύ δημοφιλείς επειδή ο καθένας μας έχει κάτι για να κατηγορεί τον εαυτό του, αλλά αυτό δεν είναι και τόσο ευχάριστο.

Εδώ, ένα εύφορο έδαφος προετοίμασε «η ψυχολογία των περιοδικών για γυναίκες» στα οποία δημοσιεύονται οι απλοποιημένες εκδοχές των ψυχολογικών θεωριών. Στην δύναμη του ψέματος, όπως πάντα, βρίσκεται η μισή αλήθεια. Για παράδειγμα, σήμερα ακόμη και η Εκκλησία κατηγορείται ότι επιβάλλει ενοχές στους πιστούς και ως εκ τούτου «καταπιέζει» την ψυχολογική τους κατάσταση. Αλλά ήταν ο Χριστιανισμός που έφερε στον κόσμο το μήνυμα ότι ο άνθρωπος μπορεί να συγχωρεθεί και το βάρος της ενοχής μπορεί να απορριφθεί. Η μετάνοια, η εξομολόγηση δεν γίνεται για τον ερεθισμό συναισθημάτων ενοχής, αλλά για την απελευθέρωση από αυτήν μέσω της πίστης στο έλεος του Θεού, το οποίο θα βοηθήσει τον άνθρωπο να διορθωθεί.

Αν βρείς μέσα σου την δύναμη να αναγνωρίσεις και να μισήσεις την αμαρτία, θα συγχωρεθείς και θα ενθαρρυνθείς. Και πάλι θα συγχωρεθείς και ξανά το ίδιο. Η μετάνοια στην Εκκλησία είναι μια νηφάλια ματιά στις απρεπείς σκέψεις και πράξεις.

Στα σεμινάρια ενδυνάμωσης όμως, στους ακροατές προσφέρεται η απαλλαγή από συναίσθημα ενοχής μέσα από ένα κρυφτούλι. Ο άνθρωπος απλά κρύβεται από την πραγματικότητα και εξοικειώνεται στο να «μην προσέχει» τα λάθη, επαναλαμβάνοντας τον ίδιο ξορκισμό: «Δεν φταίω εγώ, φταίνε οι περιστάσεις!». Αλίμονο, μια τέτοια προσέγγιση κάνει τον άνθρωπο αδύναμο: αν «φταίνε» οι εξωτερικές περιστάσεις, τίποτα δεν μπορεί να διορθωθεί: πως μπορεί ο άνθρωπος να πολεμήσει τις περιστάσεις!

Η χριστιανική προσέγγιση είναι πιο αποτελεσματική: «Ναι, Κύριε, εγώ φταίω! Αλλα δεν θα καθίσω και θα κατακρίνω τον εαυτό μου, αλλά θα ενεργήσω και θα προσπαθήσω να τα διορθώσω όλα, βοήθησε με!».

Έτσι, σε γενικές γραμμές, όλοι όσοι θέλουν πραγματικά να αλλάξουν τη ζωή τους, πρέπει να πάνε αλλού και όχι σε έναν γκουρού.