Κριτική, κατάκριση, μομφή, καθοδήγηση, καλές συμβουλές ... Σε αυτόν τον τομέα της ανθρώπινης επικοινωνίας επικρατεί η μεγαλύτερη σύγχυση. Μου δίνουν χρήσιμη συμβουλή ή απλά κατακρίνουν; Θεωρείται αυτό πολύτιμη εποικοδομητική κριτική ή αδιάκριτη, αβάσιμη μομφή; Να το λάβω υπόψη και να το εφαρμόσω; Ή να το λάβω υπόψη και να το ξεχάσω, ή απλά να το ξεχάσω;

Τι με παρακινεί όταν θέλω να δώσω συμβουλή; Η υπερηφάνεια ή η επιθυμία να κάνω κάτι καλό; Συμβουλεύω ή καταδικάζω; Θα ακουστεί η κριτική μου ή θα προκαλέσει μόνο σκάνδαλο; Και σε γενικές γραμμές, είναι χριστιανικό να κάνεις κριτική;

Συχνά φτάνουμε στα άκρα. Μερικοί είναι έτοιμοι να κλείσουν τα μάτια τους και να σωπάσουν, ακόμη και όταν βλέπουν το προφανές κακό και την ανομία – με την πρόφαση και καλά, ότι δεν μπορούν να προσβάλλουν τους ανθρώπους με τις "επιπλήξεις" τους. Άλλοι μοιράζουν τις μομφές όπως τις συνταγές στο ιατρείο. Αλλά, ενώ στο ιατρείο έρχονται για την ιατρική συνταγή εθελοντικά, ο φλογερός κριτής ρίχνει τις συμβουλές και τις μομφές εντελώς απρόσκλητα και αυθαίρετα. Και μερικές φορές παρασέρνεται τόσο πολύ που κάνει παρατηρήσεις όχι μόνο στα κορίτσια στην εκκλησία, αλλά και στους συνεπιβάτες στο λεωφορείο, και στους διπλανούς στην ουρά προς το ταμείο.

Η κριτική από μόνη της είναι μια πολύ χρήσιμη τέχνη. Στην πραγματικότητα, οι ελληνικές ρίζες της λέξης «κριτική» δείχνουν ότι αυτή είναι η τέχνη της συζήτησης, της ανάλυσης. Έτσι, εάν ένας γνώστης σε κάποιον τομέα θα στραφεί με εποικοδομητική κριτική σε έναν ερασιτέχνη – αυτό είναι υπέροχο, ο ερασιτέχνης θα λάβει δωρεάν συμβουλές από ειδικούς και θα είναι σε θέση, όπως λένε σήμερα, να "αναβαθμίσει" τις δεξιότητές του! Αν βέβαια είναι έτοιμος να ακούσει, και όχι να προσβληθεί.

Αλλά πώς μπορείτε να καταλάβετε τις προθέσεις σας, εάν θέλετε να κάνετε κριτική και να μην πέσετε στην αμαρτία της κατάκρισης;

Νομίζω ότι μπορούμε να ξεχωρίσουμε μερικά κριτήρια. Πρώτον, έχει σημασία ο σκοπός της έκφρασης ή της σιωπής μας. Τι θέλουμε: να βοηθήσουμε τον παραπλανημένο από αγάπη για αυτόν, ή απλά θέλουμε να ακούσουν και να θαυμάσουν εμάς, τους έξυπνους; Ή θέλουμε φανερά να επιδείξουμε την υπεροχή; Είναι σαφές ότι για έναν Χριστιανό είναι αποδεκτή μόνο η πρώτη επιλογή. Και γιατί δεν μιλάμε; Από διακριτικότητα ή από δειλία; Είναι επίσης σημαντικό να απαντήσουμε στον εαυτό μας με ειλικρίνεια.

Δεύτερον, είναι σημαντικό το περιεχόμενο της κριτικής μας. Αν θέλουμε να πούμε στον πλησίον μας ότι «όλα είναι χάλια», ποιο είναι το νόημα; Αν όμως έχουμε μια λίστα με συγκεκριμένες ελλείψεις (και προτάσεις της διόρθωσής τους), τότε ίσως μια τέτοια συζήτηση θα είναι χρήσιμη.

Τρίτον, θα ήταν καλό να συνειδητοποιούμε πόσο καλά γνωρίζουμε τον τομέα στον οποίο θέλουμε να δώσουμε συμβουλές και προτάσεις.

Τέταρτον, είναι χρήσιμο να εξασκηθούμε σε ένα είδος «ασκητικής σχιζοφρένειας»: να φανταστούμε τον εαυτό σας στη θέση του ανθρώπου που κριτικάρουμε. Πώς νιώθουμε όταν μας απευθύνουν τέτοια λόγια; Και πότε πια πρέπει να απευθύνουν; Θα τα λαμβάναμε υπόψη, ή απλώς θα θυμώναμε ως απάντηση σε μια τέτοια φράση;

Και το τελευταίο. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιούμε το πιο βασικό: μας ζήτησαν καθόλου συμβουλές; Εάν ζήτησαν, είναι τέλεια. Εάν όμως προτιθέμεθα απρόσκλητα να "κάνουμε το καλό" αριστερά και δεξιά, υπάρχει κίνδυνος να γίνουμε “οι τρελοί της πόλης”, που ρίχνουν αβάσιμες κατηγορίες και μόνο γελοιοποιούνται με αυτές. Σε γενικές γραμμές, μια κοινή αναζήτηση για την «χρυσή τομή» δεν μπορεί να αποφευχθεί και στην κριτική.