Λυπηρά  πράγματα συμβαίνουν σε διάφορες εποχές. Ποτε οι Ορθόδοξοι υποστηρίζουν σχισματικούς και καταλήγουν να γίνονται και οι ίδιοι σχισματικοί, ποτε οι ιερείς, οι οποίοι έχουν κάνει πολλά καλά ξαφνικά απομακρύνονται από την Εκκλησία συμπαρασύροντας και το ποίμνιό τους, ποτε οι άνθρωποι επιτρέπουν λανθασμένες απόψεις πάνω στα εκκλησιαστικά θέματα να γίνουν η αιτία διασποράς αμφιβολιών  και άγχους στις καρδιές τους. Έτσι εμφανίζονται τα σχίσματα, οι σχισματικές κοινότητες ή απλώς σχισματικές σκέψεις στο μυαλό των μεμονωμένων χριστιανών.

Αλλά πάντα υπήρχε αυτό, τόσο στο ξεκίνημα  του Χριστιανισμού όσο και αργότερα· παρατηρείται το πρόβλημα του διαχωρισμού της εκκλησιαστικής κοινότητας όχι λόγω δογματικών διαφορών, πιο πολύ μάλλον για λόγους που σχετίζονται με τελετές, κανόνες και πειθαρχία. Και το πιο σημαντικό είναι  ότι μία τέτοια διάσταση απόψεων σε θέματα πίστεως μεταξύ των χριστιανών μπορεί να διευθετηθεί πολύ πιο εύκολα από την αίρεση, αφού ο επίσημος λόγος της διάστασης είναι μόνο εξωτερικός και δεν αγγίζει τα βαθιά θεμέλια του δόγματος.

Γιατί λοιπόν μερικά σχίσματα διαρκούν τόσο πολύ; Γιατί μερικές φορές τόσο αργά αποκαθίσταται η αλήθεια για αυτά;

Αξίζει να θυμόμαστε ότι οι δάσκαλοι της Εκκλησίας δεν θεωρούσαν το σχίσμα λιγότερο κακό από την αίρεση, και έγραφαν ότι η αμαρτία του σχίσματος ούτε με το μαρτυρικό θάνατο μπορεί να εξαγνισθεί. Είναι κατανοητό, επειδή το σχίσμα οδηγεί σε πραγματική καταστροφή. Ποια είναι όμως αυτή η  καταστροφή; Πρώτον, παραβιάζεται η εκκλησιαστική ενότητα και ως συνέπεια οδηγεί  στην διαίρεση των χριστιανών και την καταστροφή των αδελφικών σχέσεων. Αυτό το πρόβλημα έχει σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μία αλυσιδωτή αντίδραση που θα οδηγήσει ικανές  δυνάμεις χριστιανών να στρέψουν την προσοχή τους στην επίλυση αυτού του προβλήματος ,ενώ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αυτές οι ίδιες δυνάμεις για ιεραποστολικούς σκοπούς. 

Πέρα από αυτό, δεδομένου ότι η παραβίαση της εκκλησιαστικής ενότητας οδηγεί σε παραβίαση της ειρήνης ανάμεσα στους πιστούς, γίνεται λόγος και για την απαξίωση της ίδιας της Εκκλησίας στην κοινωνία, η οποία βλέποντας τέτοιες διαταραχές στη ζωή των Χριστιανών αποστασιοποιείται από την πνευματικότητα που θα πρέπει να έχει ο εκκλησιαστικός χώρος. Έτσι, χάνουμε την ειρήνη και ευταξία μέσα στην χριστιανική κοινότητα, με αποτέλεσμα να διαλύονται οι πνευματικοί δεσμοί μεταξύ των ανθρώπων, και να παύουν οι χριστιανοί να είναι φορείς ειρήνης και αγάπης στα μάτια των άπιστων.

Δεύτερον, διαστρεβλώνεται η σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τον Θεό, επειδή οι οπαδοί του σχίσματος απομακρύνονται από την εκκλησιαστική χριστιανική ζωή και μη έχοντας τη δυνατότητα μετάνοιας για τη συγκεκριμένη αμαρτία, χάνουν την ελπίδα της σωτηρίας.

Τρίτον, εάν δεν ξεπεραστεί η κρίση του σχίσματος για μεγάλο χρονικό διάστημα, υπάρχει κίνδυνος να παγιωθεί και να μετατραπεί σε παράδοση που θα είναι ακόμη πιο δύσκολο αργότερα να ξεπεραστεί.

Όπως βλέπουμε το σχίσμα μπορεί να έχει  σοβαρές και μακροπρόθεσμες συνέπειες. Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι το αποδέχονται τόσο εύκολα; Το θέμα είναι ότι ο λόγος του σχίσματος δεν έγκειται τόσο στις διαφορετικές απόψεις σχετικά με τους κανόνες ή τις τελετές, αλλά στο πνευματικό επίπεδο.

Θυμάμαι μια περίπτωση από τη ζωή ενός γνωστού μου. Μια μέρα όταν ακόμη έκανα πρώτα μου βήματα στην Εκκλησία, αυτός ο γνωστός μου πλησίασε έναν ιερέα σε ένα μοναστήρι και του είπε το εξής: «Ξέρετε, δεν μου αρέσουν μερικά πράγματα που κάνει ο Πατριάρχης μας. Τι να κάνω με αυτό;"  Όπως μου έλεγε αργότερα αυτός ο φίλος μου, μέσα του καταλάβαινε ότι αυτή η στάση του απέναντι στον Πατριάρχη ήταν λανθασμένη και ήθελε να συμβουλευτεί ανθρώπους με γνώσεις στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Τι όμως του απάντησε ο ιερέας; Πολύ απλά του απάντησε το εξής: «Ας μιλήσουμε πρώτα για τις δικές σου αμαρτίες και μετά θα δούμε τις αμαρτίες του Πατριάρχη» και τον οδήγησε για εξομολόγηση. Αυτό ήταν όλο. Πώς μπορεί κάποιος να ενδιαφέρεται για τα ελαττώματα κάποιου άλλου ενώ δεν προσπαθεί να διορθώσει τις δικές του αμαρτίες; Όποιος επιδιώξει να διορθώσει πρώτα τις δικές του ατέλειες, ακολουθεί το δρόμο της ταπεινότητας. Μπορεί να κάνει λάθος ένας ταπεινός όταν του προτείνουν να ακολουθήσει το μονοπάτι του σχίσματος; Όχι, δεν θα πάρει αυτόν τον δρόμο.

Να θυμηθούμε πως ενήργησε ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος όταν τον εξόρισαν άδικα: κάλεσε τους υποστηρικτές του να υπακούσουν στην εκκλησιαστική εξουσία για να μην προκληθούν ταραχές εξαιτίας του, παρά το γεγονός ότι η αλήθεια ήταν με το μέρος του. Ωστόσο, κατάφερε να επιτύχει  το πρωτεύον (δηλαδή το να υπάρχει ειρήνη μέσα στην Εκκλησία) από το δευτερεύον (τη δική του αλήθεια) και επέλεξε το βασικό. Ιδού  ένα ζωντανό παράδειγμα.

Άλλωστε, ο δρόμος προς το σχίσμα είναι εύκολος και επομένως ελκυστικός. Αφού είναι πολύ πιο εύκολο να αισθάνεται κανείς ότι είναι στην ομάδα εκλεκτών, η οποία αντιστέκεται  στο παγκόσμιο κακό. Είναι πολύ πιο εύκολο να απολαμβάνεις τον «δίκαιο θυμό» παρά να βυθίζεσαι στην προσευχή. Αλλά αν το σκεφτείς καλύτερα αναρωτιέσαι εναντίον τίνος εναντιώνονται οι σχισματικοί; Ενάντια στην αμαρτία και στα λάθη των άλλων, όμως παρόλα αυτά  ξεχνούν ότι ο κύριος εχθρός ενός ατόμου κρύβεται μέσα στη δική του την καρδιά  και όχι στις καρδιές των συνανθρώπων του. Ως εκ τούτου εμφανίζονται και εκείνοι που «δεν μνημονεύουν»  την Ιεραρχία τους, και δεν συνειδητοποιούν ότι με αυτό σπέρνουν τους σπόρους του σχίσματος στις καρδιές εκείνων που τους ακούνε.

Ενώ ο «δίκαιος θυμός» συχνά πολλαπλασιάζεται με την άγνοια,  το πάθος που κατακλύζει το κήρυγμά τους, τους εμποδίζει να  παρατηρήσουν  τα εμφανή λάθη που κάνουν για τα ολισθήματα της Ιεραρχίας και τις παρεκτροπές της εκκλησιαστικής ζωής γενικά. Και, φυσικά, εξαπλώνονται πολύ τα σχίσματα που σχετίζονται με  την ανυπακοή, - όχι τόσο  με την κριτική της υπακοής όσο την κανονική ανυπακοή.  Αν και τα "ξέρω καλύτερα", "ποτέ δεν υπήρχε αυτό και τώρα εμφανίστηκε", "οι γέροντες με ευλόγησαν, και δεν θέλω να ακούω κανέναν άλλο", - στην πραγματικότητα, είναι αποτέλεσμα της κενοδοξίας και  της φτωχοποίησης της αληθινής πνευματικής ζωής, της εγκατάλειψης της μετάνοιας ως πρακτικής εργασίας και ως συνέπεια της άγνοιας, που τροφοδοτείται με φήμες και δεισιδαιμονίες.

Πρόσεξε λοιπόν το σχίσμα και θα καταλάβεις πόσο δίκαιο είχε ο Όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ και είπε: "Απόκτησε το πνεύμα της ειρήνης, και τότε χίλιες ψυχές θα σωθούν κοντά σου." Εκείνος που θα ακολουθήσει τα λόγια του Οσίου Σεραφείμ, δεν θα δημιουργήσει  σχίσμα και δεν θα γίνει οπαδός του σχίσματος. Αν δούμε έστω μία φορά τους ηγέτες των σχισματικών και εκείνους που σπέρνουν τις ιδέες της διχόνοιας, θα καταλάβουμε ότι αυτός ο δρόμος δεν οδηγεί στην εφαρμογή των λόγων του Οσίου Σεραφείμ του Σάρωφ αλλά μόνο η ταπεινότητα, η αγάπη, ο αγώνας ενάντια στο κακό που έχει μέσα του ο άνθρωπος μπορούν να κοσμήσουν τον πραγματικό δρόμο προς τον Θεό.

Ακόμα κι αν αυτοί που εμπιστευόμαστε μας καλέσουν να ακολουθήσουμε το μονοπάτι του σχίσματος, πρέπει να ελέγξουμε αυτήν την εκδοχή, διότι πριν  αποδεχθούμε οποιαδήποτε άποψη αφορά την εκκλησιαστική ζωή, πρέπει σύμφωνα με τον Απόστολο, να βιώσουμε το πνεύμα της  και  να αναρωτηθούμε: είναι του Χριστού ή όχι; Και αν όχι, τότε δεν την χρειαζόμαστε.