Ο αρχιερέας Βαλεριανός Κρετσέτοφ, πρύτανης της εκκλησίας προς τιμήν της μεσολάβησης της Αγίας Θεοτόκου στο χωριό Ακούλοφ, είπε για το πώς να νηστεύει σωστά.

Πάτερ Βαλεριανέ, τι καθορίζει τη σοβαρότητα της νηστείας;

Υπάρχουν τρεις κοινώς γνωστές βαθμίδες της νηστείας. Η πιο ελαφριά βαθμίδα της νηστείας είναι όταν απαγορεύονται το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα ζωικής προέλευσης, αλλά επιτρέπονται τα ψάρια, τα θαλασσινά, οι φυτικές τροφές και τα φυτικά έλαια. Στην δεύτερη βαθμίδα, πιο αυστηρή, δεν επιτρέπεται το ψάρι, αλλά μπορείτε να φάτε τα φυτικά τρόφιμα με φυτικό λάδι. Μια ακόμα πιο αυστηρή, τρίτη βαθμίδα περιέχει την φυτική τροφή χωρίς φυτικό λάδι. Επιπλέον, υπάρχουν, ειδικά κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, ημέρες όπου το φαγητό δεν καταναλώνεται καθόλου.

Οι νηστείες στο ημερολόγιο είναι διατεταγμένες διαγώνια ανάλογα με την σοβαρότητα. Η Νηστεία του Πάσχα και η νηστεία της Παναγίας βρίσκονται από την μία πλευρά και η νηστεία των Χριστουγέννων και των Αγίων Αποστόλων βρίσκονται από την άλλη.

Οι αυστηρές νηστείες είναι οι εξής: η Μεγάλη Τεσσαρακοστή πριν το Πάσχα και της Παναγίας πριν από την Κοίμηση της Αγίας Θεοτόκου. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή στέφεται από την Μεγάλη Εβδομάδα, όταν θυμόμαστε τα δεινά του Σωτήρος στον Σταυρό. Φυσικά, τότε γιορτάζουμε την Ανάσταση του Χριστού, το Πάσχα, αλλά, ωστόσο, προηγούνται αυτές οι θλιβερές ημέρες. H Κοίμηση είναι επίσης ένας θλιβερός χωρισμός με τη Θεοτόκο. Ακόμα κι αν λέγεται «στὴν κοίμησή σου τὸν κόσμο δὲν τὸν ἄφησες, Θεοτόκε», αλλά παρόλα αυτά, με ορατό τρόπο, η Θεοτόκος έφυγε από μας στον ουρανό. Επομένως, των θλιβερών γεγονότων προηγείται φυσικά μια αυστηρότερη νηστεία. Την Μεγάλη Παρασκευή, την Μεγάλη Εβδομάδα, δεν επιτρέπεται καθόλου η κατανάλωση του φαγητού.

Η αυστηρότητα της νηστείας κατανέμεται συνήθως μέσα στην εβδομάδα ως εξής: από όλες τις ημέρες ξεχωρίζουν η Παρασκευή και η Τετάρτη, ενώ κατά την περίοδο της νηστείας, σε αυτές προστίθεται και η Δευτέρα, επειδή αυτή η ημέρα είναι αφιερωμένη στις Αιθέριες Ουράνιες Δυνάμεις. Τη Δευτέρα, την Τετάρτη και την Παρασκευή τρώμε τα φυτικά τρόφιμα χωρίς φυτικό λάδι κατά τη διάρκεια της νηστείας και τις υπόλοιπες μέρες τα ίδια με λάδι. Τα Σαββατοκύριακα των μικρών νηστειών – των Χριστουγέννων και των Αγίων Αποστόλων - επιτρέπεται το ψάρι. Στις Μεγάλες γιορτές, η νηστεία χαλαρώνεται κατά μια βαθμίδα, δηλαδή, προστίθεται το λάδι στα φυτικά τρόφιμα, και εάν το λάδι έχει ήδη επιτραπεί, επιτρέπεται και το ψάρι. Οι δώδεκα Μεγάλες Γιορτές (για παράδειγμα, η Μεταμόρφωση στη νηστεία της Παναγίας και ο Ευαγγελισμός στη Μεγάλη Σαρακοστή, εκτός αν πέσει την Μεγάλη Εβδομάδα) μας επιτρέπουν να προσπεράσουμε μια βαθμίδα και να πάμε από την πλήρη αυστηρότητα στο ψάρι.

Οπότε όλα είναι πολύ απλά. Στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και την νηστεία της Παναγίας νηστεύουμε πέντε καθημερινές ημέρες χωρίς φυτικό λάδι, το Σαββατοκύριακο τρώμε και φυτικό λάδι. Στις νηστείες των Χριστουγέννων και των Αγίων Αποστόλων τρεις ημέρες είμαστε χωρίς λάδι, Τρίτη και Πέμπτη με λάδι, και Σάββατο και Κυριακή τρώμε ψάρι.

Αλλά ξέρετε, όταν κάποιος νηστεύει, συνηθίζει τα πάντα. Δεν είναι δύσκολο, απλώς είναι μια συνήθεια.  αρχίζουν να ρωτούν και να επικρίνουν: "Λοιπόν, έχει σημασία το τι τρως;" Γι' αυτό ακριβώς αντιτίθενται στη νηστεία, επειδή γι’ αυτούς "έχει σημασία".

Η νηστεία είναι η απλούστερη άσκηση της αυτοσυγκράτησης, και μόνο γι’ αυτόν τον λόγο είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τα παιδιά, αφού αυτά, μόλις δουν το καλύτερο κομμάτι προσπαθούν αμέσως να το βάλουν στο στόμα. Όχι, δεν γίνεται. Η νηστεία για τα παιδιά έχει μεγάλη εκπαιδευτική αξία. Τόσο από τον εαυτό μου που μεγάλωσε σε μια Ορθόδοξη οικογένεια, όσο και από τα παιδιά μου γνωρίζω τη σημασία αυτής της περιοριστικής αρχής.

Λένε: "Η νηστεία εφευρέθηκε από την Εκκλησία." Όλες αυτές οι ιδέες είναι απλώς από άγνοια. Η πρώτη εντολή που δίνεται στον άνθρωπο στον παράδεισο είναι η εντολή της νηστείας. Αλλά η νηστεία για τους πρώτους ανθρώπους ήταν τόσο εύκολη! Φάτε τα πάντα, μόνο από ένα δέντρο, (ούτε καν από ένα είδος δέντρου, αλλά από ένα συγκεκριμένο δέντρο!) μην φάτε. Επί της ουσίας, αυτό ήταν νηστεία. Και τι είναι η νηστεία; Η υπακοή.

Γιατί οι γονείς απαγορεύουν στο παιδί να τρώει όποτε θέλει; Πρώτον, θα χαλάσει την όρεξή του και, δεύτερον, αν θέλεις κάτι και το παίρνεις αμέσως, αυτό σημαίνει ότι υπέκυψες στις στιγμιαίες επιθυμίες σου. Δεν μπορείς να ζήσεις έτσι. Θέλεις να έχεις πολλά πράγματα. Έτσι οι άνθρωποι αρχίζουν να κλέβουν, και όλες οι αμαρτίες ξεκινούν με αυτή την «επιθυμία».

Μερικές φορές, παρεμπιπτόντως, το "όχι" δεν ισχύει για όλα: τώρα είναι αδύνατο, ενώ μετά θα είναι δυνατό. Περιμένετε το δείπνο και θα έχετε το δικό σας.

Ένας σύγχρονος αστός, εξοικειωμένος με τα εστιατόρια και τις επεξεργασμένες τροφές, μπορεί να πει ότι η νηστεία είναι πιο δύσκολη γι' αυτόν, επειδή δεν έχει χρόνο να τρέχει στα μαγαζιά αναζητώντας τα νηστήσιμα και, γενικά, στις μέρες μας είναι δύσκολο να βρει κανείς καλό και υγιεινό φαγητό.

Αλλά αυτό είναι μόνο μια δικαιολογία. Είναι θέμα συνήθειας. Μπορείτε να προσαρμοστείτε εάν βάλετε στόχο. Εννοείται, ότι τυχαίνει να πρέπει να φάτε κάτι, επειδή σας αναγκάζουν οι συνθήκες. Τι να κάνουμε... Αφού έπρεπε, έφαγες. Εμείς ούτε και άσχημα λόγια πρέπει να λέμε, αλλά λέμε ούτως ή άλλως. Ζητήστε συγχώρεση από τον Θεό. Πρέπει να βλέπετε αυτά τα πράγματα πιο απλά.

Μερικές φορές, αφού διαβάσουν τους ιερούς πατέρες, οι άνθρωποι όταν είναι καλεσμένοι δεν αρνούνται τα αρτύσιμα «προκειμένου να μην προσβάλουν τους οικοδεσπότες», «από ταπεινότητα», επειδή θυμούνται ότι «ένας γέροντας», όταν επισκεπτόταν έναν άλλο, έφαγε κάτι απαγορευμένο, ώστε να μην απογοητεύσει τον οικοδεσπότη του.

Όταν μόλις άρχισα να λειτουργώ, και με καλούσαν για επίσκεψη, έλεγα σε τέτοιες περιπτώσεις πολύ ήρεμα ότι δεν το τρώω επειδή νηστεύω.

Δηλαδή, μπορούμε να το λέμε σε όλους;

Όχι μόνο μπορούμε, αλλά και πρέπει να το λέμε. Επειδή οι άνθρωποι μπορεί απλά να μην το γνωρίζουν. Είναι διαφορετικά όταν κάποιος λέει στον εαυτό του, ότι αυτό δεν έχει σημασία. Αφού δεν έχει σημασία, φάε νηστήσιμα.

Ένας σύγχρονος Έλληνας ασκητής λέει: «Προσπαθείτε να κάνετε το σωστό και μην ασχολείστε ποιος θα πειρασθεί από αυτό». Λέτε ότι πολεμάτε τη ματαιοδοξία, αλλά τρώτε τον άμπακα. Εντάξει, σας έδωσαν μια μπριζόλα και την φάγατε, να μην παίρνετε τη δεύτερη. Και μετά δικαιολογούνται: «Έ, αφού ήδη χάλασα την νηστεία».

Κάποτε κι εγώ, όπως και όλοι φοιτητές, δεν μαγείρευα για τον εαυτό μου και έτρωγα στο κυλικείο. Εκεί, φυσικά, υπήρχε ένα συγκεκριμένο μενού. Εγώ έπαιρνα μόνο το συνοδευτικό και αν εκεί τυχόν είχε λίγο λάδι, δεν έδινα σημασία.

Γι’ αυτό πιο σημαντική είναι η θέληση και μετά η επιθυμία - ο Κύριος θα αποφασίσει πως θα μπορέσεις να το εφαρμόσεις. Φυσικά, διαφορετικά είναι τα πράγματα σε περίπτωση αρρώστιας... αν και εσείς οι ίδιοι γνωρίζετε καλά, ότι την ασθένεια πολλές φορές την χρησιμοποιούμε ως πρόφαση.

Εκτός από την εγκράτεια στο φαγητό, κατά τη διάρκεια της νηστείας χρειάζεται και η έντονη προσευχή. Τι γίνεται αν δεν υπάρχει χρόνος για να διαβάζετε το Ψαλτήρι και τους ακάθιστους ύμνους;

Γενικά, υπάρχει ένας  κανόνας, τον οποίο σχεδόν κανείς δεν ξέρει, ο Ικετήριος κανόνας εις τον Ιησού Χριστό. Μέχρι που μου πέρασε η ιδέα να μοιράζω το φυλλάδιο με αυτόν τον κανόνα στους οδηγούς, ώστε να μην βρίζουν όταν περιμένουν σε μποτιλιάρισμα, αλλά να διαβάζουν την προσευχή του Ιησού. 300 προσευχές, ας πούμε, το βράδυ, 500 – το πρωί, 100 προσευχές – αντί για τον ακάθιστο ύμνο ...

Μια προσευχή, μια πραγματική προσευχή, είναι μια κατάσταση ευλογίας. Τουλάχιστον, ηρεμεί τα πάθη και βοηθάει. Μόλις αρχίσεις να προσεύχεσαι και η κατάσταση αλλάζει.

Πρόσφατα μου είπαν μια τέτοια περίπτωση. Το αυτοκίνητο στην πόλη σταματάει ένας τροχονόμος, ελέγχει τα έγγραφα και, αφού όλα είναι εντάξει, το αυτοκίνητο μπορεί να συνεχίσει τον δρόμο, αλλά ξαφνικά δεν παίρνει μπρος. Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει τίποτα, αφού δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια βλάβη, και ο οδηγός πρέπει να ξεκινήσει επειγόντως, επειδή τον σταμάτησαν δίπλα σε κάποια διοικητική υπηρεσία, όπου η στάση και η στάθμευση απαγορεύεται. Τι να κάνουμε; Αρχίσαμε να διαβάζουμε τον ακάθιστο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Σε λίγο περνάει ένας γερανός με την επιγραφή "Άγγελος", ενώ το όνομα του οδηγού ήταν Μιχαήλ. Αυτός μας βοήθησε. Οπότε, η προσευχή όχι μόνο παρηγορεί και δυναμώνει πνευματικά, αλλά και βοηθά άμεσα και συγκεκριμένα.

Κανονικά στην Εκκλησία, μέσα σε μια εβδομάδα διαβάζεται ολόκληρο το Ψαλτήρι. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής κατά την ίδια περίοδο το Ψαλτήρι διαβάζεται δύο φορές, έτσι, η προσευχή ενισχύεται.

Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, διαβάζεται επίσης η προσευχή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου " Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου".

Μας δόθηκε η εντολή «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε» (1 Θεσσα 5:17). Επομένως, είναι απαραίτητο να προσευχόμαστε όχι μόνο κατά τη διάρκεια της νηστείας, αλλά πάντα. Αλλά στη νηστεία, όταν προσεύχεστε πιο έντονα, αρχίζετε να αισθάνεστε μια αλλαγή στην ψυχική σας κατάσταση. Η νηστεία ηρεμεί τις αισθήσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής και ορατό σε όλη τη δομή της προσευχής και της λειτουργίας, γι΄ αυτό η συγκεκριμένη νηστεία λειτουργεί συνεπέστερα και έντονα.

Οι άνθρωποι συχνά λένε: "Η νηστεία έχει ξεκινήσει, περιμένετε τους πειρασμούς." Αρχίζουν οι τσακωμοί με τα αγαπημένα πρόσωπα κ.λπ.

Ναι, αυτό συμβαίνει μερικές φορές και είναι πολύ φυσικό. Στην αρχή, στη μέση ή στο τέλος της νηστείας, υπάρχουν μερικοί πειρασμοί. Γιατί όμως να τους περιμένεις; Αν προκύψουν, θα τους αντιμετωπίσουμε. Αλλά ίσως και όχι.

Οι συνηθισμένοι πειρασμοί αποτελούν αντικατάσταση των ηρωϊκών πράξεων που πρέπει να ενισχύονται με τη νηστεία. Εάν αναλάβεις το έργο της νηστείας, τότε ακολουθείς αυτό το δρόμο, εάν όχι, σας δίνεται πειρασμός.

Το θέμα είναι ότι όταν κάποιος παραδοθεί στο θέλημα του Θεού, το αντιλαμβάνεται ως φυσικό στοιχείο της νηστείας. Είναι έτοιμος. Αλλά υπάρχει μια ιδιαιτερότητα, δηλαδή ο εχθρός προσπαθεί να πιάσει τον άνθρωπο απροετοίμαστο. Επομένως, δεν χρειάζεται να είστε ιδιαίτερα χαλαροί και απρόσεκτοι.

… και περιμένετε την ειρήνη και την ταπεινότητα από άλλους.

Κάποιος σοφός είπε: "Δεν μας κληροδότησαν να απαιτούμε την αγάπη από άλλους, αλλά μας κληροδότησαν να αγαπάμε οι ίδιοι."

Ένας από τους παραδοσιακούς πειρασμούς της νηστείας είναι οι συζητήσεις σχετικά με το εάν πρέπει ή δεν πρέπει να γιορτάζουμε τις κοσμικές αργίες κατά τη διάρκεια της νηστείας.

Η κατάσταση με τις κοσμικές γιορτές είναι ενδιαφέρουσα. Υπάρχει ένα εκκλησιαστικό ημερολόγιο και υπάρχει ένα επίγειο, κοσμικό, οι γιορτές του οποίου συχνά και με πολύ περίεργο τρόπο αντιτίθενται στις εκκλησιαστικές. Η Πρωτοχρονιά γιορτάζεται πριν την ημέρα του μαρτύρου Βονιφάτιου. Η 8η Μαρτίου πέφτει συνήθως είτε την παραμονή, είτε την ίδια ημέρα του αποκεφαλισμού του Ιωάννη του Βαπτιστή, ο οποίος εκτελέστηκε για χάρη μιας πρόστυχης γυναίκας που ευχαρίστησε τον βασιλιά με τον χορό της. Το να καθοριστεί η μέρα αυτή ως γιορτή των γυναικών είναι η κοροϊδία της γυναίκας, γιατί ήταν η ημέρα των ιερόδουλων. Το να την ονομάσεις «ημέρα της γυναίκας» είναι μια προσβολή προς τις γυναίκες, και συχνά πέφτει μέσα στη Μεγάλη Σαρακοστή...

Πάτερ, πώς θα μας συμβουλεύατε να νηστεύουμε σωστά;

Κατά την περίοδο της νηστείας, πρέπει να προσπαθήσετε να πλησιάσετε αυτό που απαιτείται από τον κανόνα. Αν δεν καταφέρετε σήμερα, δοκιμάστε αύριο. Πρέπει να κάνουμε κάτι προς αυτή την κατεύθυνση.

Αυτός που νηστεύει θα νοιώσει την διπλή χαρά, όταν τελειώσει η νηστεία: πνευματική και σωματική. Ακόμη και η εναλλαγή αυτών των βαθμίδων: χωρίς λάδι - με λάδι - με ψάρι - δίνει χαρά. Ακόμα και οι ενήλικες χαίρονται. Όταν αρχίζεις να νηστεύεις, η ζωή γίνεται πιο ποικίλη. Η ζωή μας είναι μονότονη, οπότε κάποιοι αναζητώντας οξύτητα των αισθήσεων, πέφτουν στα ναρκωτικά και σε άλλους εθισμούς.

Και άλλο ένα. Γιατί οι άνθρωποι συχνά νιώθουν υπερκόπωση; Επειδή αμέσως φτάνουν στα άκρα και αρχίζουν να τα χάνουν κ.λπ. Αυτό είναι λάθος. Ξεκινήστε σταδιακά, αναζητήστε μια κατάλληλη για σας επιλογή. Το έργο της νηστείας πρέπει να προχωράει χωρίς βιασύνη.

Όταν ο μελλοντικός Αββάς Δοσίθεος ήρθε στον Αββά Δωρόθεο και είπε ότι θέλει να γίνει μοναχός, του αντιτάχθηκε: "Δεν θα μπορέσεις να το κάνεις." Ο Δοσίθεος αντίκρουσε: "Μπορώ." Προσευχήθηκαν και πήγαν στην τράπεζα. Μόλις κάθισαν, ήρθε η ώρα να φύγουν. Ο Δοσίθεος ρωτά:

– Θα φάμε?

– Μα ήδη φάγαμε.

– Πώς φάγαμε; Αυτά ήταν μόνο τα ορεκτικά!

–Αφού σου έχω πει ότι δεν θα μπορέσεις. Εντάξει, φάε, αλλά μην το παρακάνεις. Χώριζε τη συνηθισμένη σου μερίδα σε οκτώ μέρη, τρώγε τα επτά και άφηνε το όγδοο.

Μετά από λίγο καιρό, όταν ο Δοσίθεος συνήθισε να τρώει 7/8 της συνηθισμένης του μερίδας, ο Αββάς Δωρόθεος του είπε να αφαιρέσει άλλο 1/8. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, μείωσε την μερίδα του στο 1/8. Αυτή η ιστορία δεν αναφέρει καν πόσος καιρός χρειάστηκε για να το πετύχει. Ως εκ τούτου, η σταδιακή προσπάθεια είναι πολύ σημαντική στη νηστεία.